عید نوروز از منظر امام صادق(ع)

عید نوروز ازمنظر امام صادق(ع)
نقل ۱:
یَوْمُ النَّیْرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی یَظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ یُظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالدَّجَّالِ فَیَصْلِبُهُ عَلَی کُنَاسَةِ الْکُوفَةِ وَ مَا مِنْ یَوْمِ نَیْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیَّامِنَا حَفِظَتْهُ الْفُرْسُ وَ ضَیَّعْتُمُوه.
شیخ احمد بن فهد حلی در کتاب «مهذب» و دیگران در تألیفات خود از معلی بن خنیس و او از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: نوروز، روزی است که قائم ما اهل بیت و صاحب امر خلافت در آن روز قیام می‌کند و خداوند او را بر دجال پیروز می‌گرداند. او دجال را در زباله دان کوفه به دار می‌آویزد. و هیچ روز نوروزی نیست مگر اینکه ما در آن انتظار فرج داریم. زیرا نوروز از روزهای ماست. ایرانیان آن روز را حفظ کردند، ولی شما عربها آن را از دست دادید.

نقل ۲:
 «قال دخلت علی أبی عبد الله ع فی صبیحة یوم النیروز فقال یا معلی أ تعرف هذا الیوم قلت لا و لکنه یوم یعظمه العجم و تتبارک فیه قال کلاً و البیت العتیق الذی ببطن مکة ما هذا الیوم إلا لأمر قدیم أفسره لک حتی تعلمه فقلت لعلمی هذا من عندک أحب إلی من أن أعیش أبدا و یهلک الله أعداءکم قال یا معلی یوم النیروز و هو الیوم الذی أخذ الله فیه میثاق العباد أن یعبدوه و لا یشرکوا به شیئا و أن یدینوا فیه برسله و حججه و أولیائه و هو أول یوم طلعت فیه الشمس و هبت فیه الریاح اللواقح و خلقت فیه زهرة الأرض و هو الیوم الذی استوت فیه سفینة نوح علی الجودی و هو الیوم الذی أحیا الله فیه القوم الذین خرجوا من دیارهم و هم ألوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم أحیاهم و هو الیوم الذی هبط فیه جبرئیل علی النبی ص و هو الیوم الذی کسر فیه إبراهیم أصنام قومه و هو الیوم الذی حمل فیه رسول الله ص أمیر المؤمنین ع علی منکبیه حتی رمی أصنام قریش من فوق بیت الحرام فهشمها»
از معلی روایت شده است که در صبح روز نوروز بر امام صادق (ع) وارد شدم و گفت: ای معلی آیا این روز را می‌شناسی؟ گفتم نه اما روزی است که ایرانیان آن را بزرگ می‌دارند و در آن به همدیگر تبریک می گویند گفت نه و قسم به کعبه در شهر مکه این روز جز برای کاری قدیم و دیرینه نیست که برای تو بیان و آشکار می‌کنم پس گفتم دانشی اینگونه از جانب شما نزد من، از اینکه جاودانه باشم دوست داشتنی‌تر است و خداوند دشمنان شما را نابود گرداند. گفت ای معلی روز نوروز روزی است که خداوند از بندگان پیمان گرفت که او را بپرستند و چیزی را برای او شریک قرار ندهند و پیرو آیین فرستادگان و حجت‌ها و دوستانش باشند و آن روز اولین روزی است که خورشید طلوع کرد و بادهای بارورکننده وزیدند و شکوفه و گل‌های زمین آفریده شد و آن روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی قرار گرفت و آن روزی است که خداوند در آن مردمانی که تعدادشان به هزاران نفر می‌رسید و از ترس مرگ از خانه‌هایشان خارج شده بودند زنده گردانید پس خداوند به آنان فرمود بمیرید سپس آنان را زنده کرد و آن روزی است که جبرئیل بر پیامبر (ص) فرود آمد و آن روزی است که حضرت ابراهیم (ع) بت‌های قوم خود را شکست و آن روزی است که رسول خدا (ص) امام علی (ع) را بر شانه‌های خود نشاند تا اینکه بت‌های قریش را از بالای خانه خدا پرت کرد و آنان را شکست. (۱)

معنای صحیح روایات از منظر آیت الله العظمی خامنه‌ای:
نوروز، یعنی روز نو. در روایات ما -  به خصوص همان روایت معروفِ «معلّی‌بن‌خنیس» -  به این نکته توجّه شده است. معلّی‌بن‌خنیس که یکی از رُوات برجسته اصحاب است و به نظر ما «ثقه» است، جزو شخصیتهای برجسته و صاحب راز خاندان پیغمبر محسوب می‌شود. او در کنار امام صادق علیه الصّلاة والسّلام زندگی خود را گذرانده و بعد هم به شهادت رسیده است. معلّی‌بن‌خنیس -  با این خصوصیات -  خدمت حضرت می‌رود؛ اتفاقاً روز «نوروز» بوده است -  در تعبیرات عربی، «نوروز» را تعریب می‌کنند و «نیروز» می‌گویند حضرت به او می‌فرمایند: «أتدری ماالنیروز؟» آیا می‌دانی نوروز چیست؟

بعضی خیال می‌کنند که حضرت در این روایت، تاریخ بیان کرده است! که در این روز، هبوط آدم اتّفاق افتاد، قضیه نوح اتّفاق افتاد، ولایت امیرالمؤمنین علیه السّلام اتّفاق افتاد و چه و چه. برداشت من از این روایت، این نیست. من این طور می‌فهمم که حضرت، «روز نو» را معنا می‌کنند. منظور این است: امروز را که مردم، «نوروز» گذاشته‌اند، یعنی روزِ نو! روزِ نو یعنی چه؟ همه روزهای خدا مثل هم است؛ کدام روز می‌تواند «نو» باشد؟
شرط دارد. روزی که در آن اتّفاق بزرگی افتاده باشد، نوروز است. روزی که شما در آن بتوانید اتّفاق بزرگی را محقَّق کنید، نوروز است. بعد، خود حضرت مثال می‌زنند و می‌فرمایند: آن روزی که جناب آدم و حوّا، پا بر روی زمین گذاشتند، نوروز بود؛ برای بنی آدم و نوع بشر، روز نویی بود. روزی که حضرت نوح -  بعد از توفان عالمگیر -  کشتی خود را به ساحل نجات رساند، «نوروز» است؛ روز نویی است و داستان تازه‌ای در زندگی بشر آغاز شده است. روزی که قرآن بر پیغمبر نازل شد، روز نویی برای بشریت است -  حقیقت قضیه همین است؛ روزی که قرآن برای بشر نازل می‌شود، مقطعی در تاریخ است که برای انسانها روز نو است -  روزی هم که امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به ولایت انتخاب شد، روز نو است.

این‌ها همه، «نوروز» است؛ چه از لحاظ تاریخ شمسی، با اوّلِ ماه «حَمَل» مطابق باشد یا نباشد. این نیست که حضرت بخواهند بفرمایند که این قضایا، روز اوّلِ «حَمَل» -  روز اوّلِ فروردین -  اتّفاق افتاده است؛ نخیر. بحث این است که هر روزی که این طور خصوصیاتی در آن اتّفاق بیفتد، روز نو و «نوروز» است؛ چه اوّل فروردین، چه هر روز دیگری از اوقات سال باشد. (۲)

ا- - - - - - - - - - - - - - - -
۱- بحار الأنوار، علامه مجلسی ج ۵۲ ص  ۳۰۸ همان، ج ۵۶، ص ۹۲؛ زاد المعاد، علامه مجلسی، ص ۳۲۶
۲- عوالی اللآلی، ابن ابی جمهور احسائی ج ۳ ص ۴۱
مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج ۶، ص ۳۵۲
بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج ۵۶، ص ۹۱
- بیانات در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی تاریخ: ۱۳۷۷/۰۱/۰۱