از حج خونین ۶۶ تا حج خونین ۹۴

رژیم آل سعود که حجاج شرکت کننده در مراسم برائت از مشرکین در سال ۶۶ را به خاک و خون کشید، امروز حتی از برقراری امنیت برای حجاج و برگزاری مناسک حج به شکل سنتی مورد قبول معیارهای خود نیز عاجز است.

حوادثی که در حج سال1394 اتفاق افتاد، باعث شد این بحث که عربستان توان لازم برای اداره و مدیریت حج را ندارد، دوباره قوت بگیرد. مهم‌ترین حادثه حج امسال، سقوط یک جرثقیل بزرگ در مسجدالحرام بود که ۱۰۷ کشته و ۲۳۸ مجروح برجا گذاشت. مروری بر اتفاقات ریز و درشت حج سالهای قبل هم این موضوع را تأیید می‌کند که باید برای مدیریت حرمین شریفین مکه و مدینه تصمیمی جدی اتخاذ شود. یکی از پیشنهاداتی که در این باره طرح شده است، مدیریت شورایی حرمین شریفین توسط مجمعی از کشورهای اسلامی است که با مروری به وضعیت مدیریت آل سعود در برگزاری مراسم حج، پیشنهادی قابل تأمل به نظر می‌رسد.

اما بی کفایتی آل سعود تنها در سهل انگاری و اهمیت ندادن به جان حجاج خلاصه نمی‌شود. در روز جمعه، ۶ ذی الحجه سال ۱۴۰۷ قمری (۹ مرداد ۱۳۶۶ و ۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷)، پس از آن که حجاج ایرانی در طی تظاهرات برائت از مشرکین، «شعار مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» سر می‌دادند، نیروهای امنیتی عربستان بر آنان آتش گشودند. در این تظاهرات ۴۰۲ نفر کشته (۲۷۵ ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها) و ۶۴۹ نفر زخمی (۳۰۳ ایرانی، ۱۴۵ عربستانی و ۲۰۱ از دیگر ملل) شدند.

۱۴۲۶ کشته در سال ۱۹۹۰ میلادی
در سال ۱۹۹۰ بر اثر ازدحام جمعیت در تونل منتهی به مسجد الحرام و افتادن حجاج زیر دست و پای دیگران ۱۴۲۶ نفر کشته شدند.

بیشترین حوادث ناگوار در رمی جمرات
رمی جمرات اما شاهد بیشترین حوادث ناگوار برای زائران بوده و عمق ناتوانی آل سعود در اداره این مراسم مذهبی را نشان داده است. در مراسم رمی جمرات سال ۱۹۹۴ ( ۱۴۱۴ قمری) به علت ازدحامی که به هنگام خروجِ حجّاج از منا بر روی پل جمرات روی داد، ۲۷۰ زائر بی گناه جان خود را از دست دادند.

مقامات عربستان در سالهای بعد مدعی شدند که تغییراتی را برای جلوگیری از بروز حوادث مشابه انجام داده‌اند تا چنین حوادثی تکرار نشود، اما چهار سال بعد در سال ۱۹۹۸ بار دیگر حادثه‌ای مشابه تکرار شد که در نتیجه آن ۱۱۸ تن از حجّاج بیت الله الحرام جان باختند. در روز عید قربان سال ۱۴۲۴ ق. (بهمن ۱۳۸۲ و فوریه ۲۰۰۴) نیز حادثه‌ای مشابه در منطقه رمی جمرات افتاد که به شهادت ۲۴۴ حاجی و مجروح شدن دهها نفر دیگر انجامید.

شهادت ۳۴۵ نفر در سال ۲۰۰۶
در سال ۲۰۰۶ میلادی بار دیگر حادثه‌ای مشابه تکرار شد و بر اثر ازدحام  جمعیت در ورودی شرقی پل رمی جمرات ۳۴۵ نفر کشته و ۲۸۹ نفر زخمی شدند. حاکمیت عربستان که سعی داشت بی کفایتی خود در تکرار این حوادث را انکار کند، علت  اصلی این حادثه را اصرار زائران برای حمل  اسباب و اثاثیه خود به هنگام رمی اعلام  کرد.

آتش سوزی گسترده در مِنا
همچنین در سال ۱۹۹۷ در آتش سوزی گسترده‌ای که در منا به وقوع پیوست ۳۴۰ حاجی به شهادت رسیده و ۱۵۰۰ نفر دیگر نیز زخمی شدند.

فرو ریختن ساختمان یک هتل ۸ طبقه در مکه مکرمه
در سال ۲۰۰۶ نیز در اثر فرو ریختن ساختمان یک هتل ۸ طبقه در مکه مکرمه ۷۶ نفر از زائران که همگی از  حجاج آسیایی بودند، جان خود را از دست دادند. گزارش‌های رسمی از عربستان سعودی حکایت از آن داشت که ساختمان این هتل در زمان ریزش بیش از ۴۰ سال قدمت داشته و برای اسکان زئران محل مناسبی نبود، این در حالی بود که ریزش هتل زمانی اتفاق افتاد که بیشتر زائران در محل حاضر نبودند، در غیر این صورت تلفات این اتفاق بسیار بیش از این ارقام می‌شد.

خبر تأسف بار در ابتدای سال ۹۴
در ابتدای سال جاری خبر رسید دو نوجوان ایرانی پس از شرکت در حج عمره و در حال بازگشت به ایران در فرودگاه جده مورد تعرض واقع شده‌اند. اگرچه منبع این خبر، رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر بود که ساعتی بعد خبر را تکذیب کرد و آن را خبرسازی رسانه‌ای عنوان کرد، اما وزارت امور خارجه به طور رسمی خبر را تأیید کرد. البته معاون وزیر امور خارجه به جای تجاوز از واژه «شبه‌تجاوز» استفاده کرد. این دو نوجوان ۱۴ و ۱۵ ساله، پس از انجام حج عمره و در حال بازگشت به ایران بودند که در فرودگاه جده با مشکلاتی مواجه می‌شوند.

معاون وزیر امور خارجه در امور کنسولی، پارلمانی ایرانیان درباره تعرض به دو ایرانی از سوی پلیس سعودی گفت: متأسفانه این اقدام شبه‌تجاوز برای دو نفر از هموطنان که به عمره مشرف شده بودند پیش آمد. به روایت قشقاوی، در هفته دوم تعطیلات، به هنگام بازرسی از یک کاروان عمره ایرانی، مأموران متخلف مذکور به بهانه مشکوک‌شدن به دو نوجوان ایرانی، آن‌ها را از بقیه جدا کرده و در بخش دیگری مورد بازرسی بدنی قرار دادند که در اثنای بازرسی، سایر افراد کاروان متوجه شدند که مأموران خاطی قصد آزار و اذیت جنسی آن دو نوجوان را داشته‌اند و مسئولان امر را از این موضوع مطلع می‌کنند.

مسئولان مربوطه بلافاصله موضوع را به سرکنسولگری جمهوری‌اسلامی ایران در جده اطلاع داده و با حضور کنسول آن سرکنسولگری، مقام‌های ذی‌ربط کاروان و مسئولان فرودگاه جده بررسی‌های میدانی به عمل آمده و پس از شناسایی دو مأمور متخلف، پس از انجام مقدمات قانونی طرف سعودی اقدام به بازداشت آنها می‌کند.

معاون وزیر امور خارجه تأکید دارد: در روز بعد از این واقعه و در غیاب سفیر عربستان سعودی در تهران، کاردار و کنسول آن کشور توسط مدیرکل کنسولی به وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به این عمل شنیع و غیرانسانی که باعث جریحه‌دارشدن افکارعمومی کشورمان شده را به وی ارائه کرد. طرف سعودی ضمن ابراز تأسف شدید از این اتفاق رذیلانه قول داد موضوع را در بالاترین سطح توسط مقامات کشورش مورد پیگیری قرار داده و با افراد خاطی به‌شدت برخورد شود.

قشقاوی طی اظهار نظری افزود: با توجه به این رفتار غیرانسانی و ضددینی، منتظر برخورد دولت سعودی با این افراد و اعمال اشد مجازات در مورد آنها هستیم. نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در ریاض و جده تا حصول نتیجه مشخص پیگیر ماجرا خواهند بود و متعاقباً نتایج آن در اختیار خانواده‌ها و افکار عمومی قرار خواهد گرفت.

موضع گیری علما و مسئولان
آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی با اشاره به اینکه حادثه جده نباید رسانه‌ای می‌شد گفت: مایل نبودم این حادثه رسانه‌ای شود اما حال که رسانه‌ای شده است باید در مورد آن صحبت کنم و سئوالی که از مسئولان دارم این است آیا عمره که واجب نیست را باید برویم و زیر بار هر خفتی برویم؟

آیت‌الله مکارم‌شیرازی با اشاره به اینکه از مسئولان دولتی خود نیز می‌پرسم آیا نیاز است که به حج مستحب برویم، گفت: آیا لازم است که هر توهینی را بشنویم تا به یک امر مستحب عمل کنیم؟ حادثه جده حادثه‌ای نیست که بشود از آن به راحتی گذشت، در برنامه‌هایی که می‌دانیم مایه عزت نیست باید از آن عبور کرد و باید از حق دفاع کنیم تا عزت‌مند شویم.

آیت الله حسین نوری همدانی از مراجع تقلید نیز با اشاره به تجاوز ۲مأمور فرودگاه جده به ۲ نوجوان ایرانی بیان داشت: مردم مسلمان باید تعقیب کنند که چه پیش آمده است، ما در اوج قدرت هستیم و نباید در این زمینه سکوت کنیم.

آیت‌الله جوادی آملی، ۲۵ فروردین ماه امسال در سلسله جلسات درس تفسیر خود نیز گفت: در سالی که حادثه تلخ به شهادت رسیدن بسیاری از زائران حرمین بود، یک عده مقالاتی نوشتند و بررسی کردند که حرمین باید در اختیار چه کسی باشد. برابر آنچه در آیه ۳۴ سوره انفال آمده است «وَمَا کانُوا أَوْلِیاءَهُ إِنْ أَوْلِیاؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ» متولی حرمین شرفین باید مردان باتقوا باشد نه آل سعود چرا که این‌ها همان کسانی بودند که اجدادشان کعبه را به بتخانه و شرابخانه تبدیل کردند، با یک مشک یا دو مشک در قمارخانه‌های مکه حق تولید و کلیدداری کعبه را معامله کردند. در حال حاضر هم مسلمانان باید جهاد اکبر کنند و به فکر باشند که حرمین را از اسارت و غارت آل‌سعود نجات بدهند.

وی افزود: اگر چنانچه فکر یک ملت، عقیده، اندیشه، تعقل و درک یک ملت به اسارت برود وضعش همین وضع آل سعود است. جهان اسلام باید بازگشتی کند که دین آزاد شود، روایات و عقل آزاد شود، حرمین که اکنون در اسارت آل‌سعود است باید از این اسارت در بیاید.

آیت الله آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه با اشاره به «خبر تأسف بار تعرض مأموران سعودی به دو زائر نوجوان ایرانی» تأکید کرد: ما نمی‌توانیم از امنیت شهروندان خود عبور کنیم و از وزارت امور خارجه قاطعانه می‌خواهیم با حساسیت و جدیت این موضوع را پیگیری کند.
وی با محکوم کردن این اقدام و اعلام اینکه «خاطیان باید به اشد مجازات برسند» گفت: تعرض به دو زائر در کشوری که مسئولانش خود را خادم حرمین شریفین می‌دانند، به هیچ وجه قابل قبول نیست و خاطیان باید به اشد مجازات برسند تا دیگر شاهد چنین جرایمی نباشیم.

آیت الله علم الهدی، امام جمعه مشهد با اشاره به حادثه تلخ تعرض مأموران فرودگاه جده به دو نوجوان ایرانی گفت: نمی‌توان این حرکت جانور صفتانه را تنها یک فساد اخلاقی دانست، این کار یک حرکت سیاسی بود تا اهانتی صریح به ایران و ایرانی انجام دهند.
امام جمعه مشهد به لزوم برخورد قاطع‌تر در صورت رسیدگی نکردن دولت عربستان به این موضوع تأکید و بیان کرد: اگر دولت عربستان حکم چنین عملی که در آن کشور اعدام است را اجرا کند، تا اندازه‌ای مسئله جبران می‌شود اما اگر بخواهند آن را به‌گونه‌ای دیگر حل و فصل یا لاپوشانی کنند، نباید همچون گذشته برخورد کرد. تعطیلی حج یک حرکت فقهی و بر عهده مراجع و در درجه اول مقام معظم رهبری است و نمی‌توانیم به یکباره بگوییم حج عمره تعطیل است.

برخی از کارشناسان از آن جهت که حج عمره را هم از جهت تبلیغ و هم از حیث بهبود چهره شیعیان در جهان اسلام مفید می‌دانند و معتقدند حج عمره می‌تواند در عمق بخشی به باورهای دینی تأثیرات بسیار داشته باشد و همچنین می‌تواند شرایط تبلیغ را برای باورهای شیعه و عموم مسلمین فراهم کند و حضور شیعیان در عمره و حج به بسیاری از سوء تفاهمها نسبت به شیعیان در میان اهل سنت خاتمه می‌بخشد، نسبت به تعطیلی حج عمره واکنش نشان دادند.
همچنین ۱۸ نماینده مجلس در نامه‌ای به رئیس جمهور خواستار برخورد و مجازات عاملان تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده عربستان شدند.

سقوط مرگبار جرثقیل
در روز جمعه ۲۰ شهریور ماه ۱۳۹۴ (۱۱ سپتامبر ۲۰۱۵)، سقوط یک دستگاه جرثقیل در محوطه مسجدالحرام ، باعث کشته شدن ۱۰۷ نفر و مجروح شدن ۲۳۸ نفر شد. باد شدید و طوفان عامل سقوط جرثقیل عنوان شد. اکثر جان‌باختگان از اتباع کشورهای هند، پاکستان، اندونزی و ایران بوده‌اند.

در میان زخمی‌شدگان این حادثه نام ۱۵ زائر ایرانی هم دیده می‌شود و یازده ایرانی نیز جز کشته شدگان هستند. مقامات سعودی علت سقوط را بارندگی و طوفان عنوان کردند ولی یک پایگاه خبری سعودی علت سقوط را عدم رعایت استانداردها در محکم‌کاری پایه‌های جرثقیل عنوان کرد. شرکت پیمانکاری جرثقیل که نام آن بن لادن بوده است، در پی وقوع این حادثه ممنوع‌الفعالیت شد.

رسانه‌های عربستان اعلام کرده‌اند این جرثقیل که در طرح توسعه مسجد الحرام مشغول به کار بود، به دلیل بدی آب و هوا سقوط کرده است، اما مقامات سعودی اعلام دلیل اصلی سقوط جرثقیل را به آینده موکول کرده‌اند. پس از طوفان و این حادثه باران شدیدی هم در مکه بارید که همین موجب بهم ریختگی بیشتر در زمان حادثه و حواشی پس از آن شد. بارش شدید باران موجب جاری شدن سیل در خیابان‌های مکه شد. شدت بارش باران که با وزش شدید طوفان همراه بود، شکسته شدن چند درخت در خیابان‌های مکه را در پی داشت. این مسئله نشان دهنده میزان جهل و ناآگاهی مسئولان سعودی است و اگر یک مهندس ساده در محل حضور داشت متوجه می‌شد که این جرثقیل باید تثبیت شود.

سقوط پنکه در سعی صفا و مروه
سیدعلی مرعشی رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمر با اشاره به سقوط پنکه سقفی در صفا و مروه گفت: بر اثر ازدحامی که بعد از سقوط پنکه به وجود آمده بود ۴ نفر از زائران ایرانی از ناحیه دست دچار جراحت‌های سطحی شدند. این افراد به صورت سرپایی تحت درمان قرار گرفتند و حالشان خوب است.

آتش‌سوزی در هتل حجاج در مکه
هتل حجاج یکی از کشورهای آسیایی در منطقه «باب‌العزیزیه» مکه، ۲۶ شهریورماه، دچار آتش‌سوزی شد. بر اساس این گزارش، این حجاج از یکی از کشورهای آسیایی بودند. این آتش‌سوزی از یکی از اتاق‌های این هتل ۱۱ طبقه آغاز شد و چند حاجی نیز در جریان این حادثه دچار جراحت شدند.

ناتوانی آل سعود و بحران امنیت حجاج
در طول سالهای گذشته حوادث دردناکی از جمله آتش‌سوزی چادرهای حجاج در منا، ریزش تونل‌ها و پل‌ها و اخیراً سقوط دکل بالابر در کنار کعبه ثابت کرد که رژیم آل سعود و حکومت این کشور از توانایی لازم برای اداره حرمین شریفین برخوردار نیست. هر چند که این حادثه به ظاهر بر اثر بروز تند باد و طوفان صورت گرفته، اما برخی گزارشها نشان می‌دهد که بی‌توجهی مقامهای مسؤول و حکومتی به خطرات موجود در نتیجه درگیر بودن با مسائل حاشیه‌ای و اختلافات حکومتی و سیاسی درونی هیأت حاکمه موجب بروز این حادثه و تلفات سنگین آن شده است.

اختلاف میان فرزندان ملک عبدا... پادشاه سابق و ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه فعلی عربستان و جنگ قدرت میان دو قبیله السدیری و الشمری موجب شده تا بسیاری از مسائل مهم و حکومتی در عربستان معطل و در گرو جنگ شاهزادگان سعودی باقی بماند. بی کفایتی آل سعود در مدیریت باعث شده است طی ۳۰ سال گذشته بیش از ۷ هزار حاجی و زائر در حوادث مختلفی که می‌شد از وقوع آنها جلوگیری کرد، جان خود را از دست دهند.

کشتار حجاج ایرانی در سال ۱۳۶۶
اما امروز سالگرد کشتار حجاج شرکت کننده در مراسم برائت از مشرکین در سال ۱۳۶۶ ازست این فاجعه از  فجایعی است که لکه ننگ آن توسط رژیم آل سعود بر صفحه تاریخ نقش بست. طی این واقعه که در روز جمعه، ۶ ذی الحجه سال ۱۴۰۷ قمری، رخ داد، آمار ۴۰۲ نفر کشته (۲۷۵ ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها) و ۶۴۹ نفر زخمی (۳۰۳ ایرانی، ۱۴۵ عربستانی و ۲۰۱ از دیگر ملل) برجای ماند. پس از این واقعه، حکومت عربستان سعودی سفارتخانه خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.

آیت الله حائری شیرازی درباره انگیزه این اقدام آل سعود به خبرنگار مهر گفت: «اسلام می‌گوید اول کفر به طاغوت بعد ایمان به الله. حضرت امام(ره) کفر به طاغوت را که فراموش شده بود دوباره احیا کرد و کفر به طاغوتی را که در رمی جمرات خلاصه می‌شد به عنوان برائت از مشرکین طرح نمود و گفت شما که رمی جمره می‌کنید باید طاغوت زمانتان را رمی کنید و روح و حقیقت حج توحیدی برائت از طاغوت زمان یعنی امریکاست.»

وی در این باره افزود: «تکفیری‌ها گفتند اینها بدعت است و شما تازه آن را در اسلام وارد کردید. وقتی حاجیان ایرانی برائت از مشرکین در روز عید قربان را انجام می‌دادند، آن‌ها هم به عنوان اینکه این اسلام، اسلام سنتی نیست و این اسلام را ایران خلق کرده است و بدعت در اسلام است، با این‌ها برخورد کردند. سنگباران و تیرباران کردند. عده زیادی هم کشته شدند، بعد امام جماعت حجاج وقتی می‌خواست نماز جماعت بخواند در یکی از نمازها این سوره را خواند «أَلَمْ یجْعَلْ کیدَهُمْ فِی تَضْلِیلٍ*وَأَرْسَلَ عَلَیهِمْ طَیرًا أَبَابِیلَ* تَرْمِیهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّیلٍ*فَجَعَلَهُمْ کعَصْفٍ مَّأْکولٍ» که این شرطه‌ها شدند ابابیل، این سنگ‌هایی که زدند بر سر حاجیان این هم شد سجیل و این مسلمان‌هایی که آمدند برائت از مشرکین کردند، شدند قشون ابرهه و اصحاب الفیل!»

بر طبق گفته شاهدان عینی ماجرا و طبق اسناد، راهپیمایان با شعار الله اکبر، لا اله الا الله و مرگ بر امریکا برای ادای نماز مغرب روانه حرم شدند. پس از طی مسافتی در حالی که پیشاپیش عظیم راهپیمایان زنان و گروهی جانبازان در حرکت بودند، ناگهان ستون‌هایی از حکومت آل سعود هویدا می‌شوند که لحظه‌ای بعد به طرف صفوف حمله کرده و با باتوم بر سر و صورت زائران بی گناه می‌کوبند. این گروه از یک سو و گروه دیگری نیز از بالای پله‌ها و ساختمان‌ها سنگ و آجر و آهن و شیشه و بلوک سیمانی که از چند روز قبل گذاشته شده بود بر سر و روی مردم می‌ریختند.

پس از آن شلیک گازهای سمی و خفه کننده آغاز شد و به دنبال آن رگبار گلوله‌ها به قصد کشتن راهپیمایان به سوی آنها سرازیر گردید و پیکرهای پاک آسمانی که جرمشان اعلام برائت و بیزاری از آمریکا و اسرائیل و ایادی نا پاک آنها بود در خاک و خون غلتیدند.

کشتار حجاج مظلوم ایرانی به دست حکام آل سعود در مکان و زمانی انجام شد که خون ریختن در آن حرام است و این حرمت تا جایی اهمیت دارد که حتی اعراب جاهلی هم احترام این مکان و زمان را نگه می‌داشتند، اما این حرمت توسط عوامل سعودی شکسته شد. در این فاجعه حتی به زنان و جانبازان هم رحم نکردند، به طوری که نیمی از کشته شدگان زنان بودند. نکته دردناک آنجاست که بسیاری از آمار شهدا مربوط به روزهای پس از حادثه است که مأموران سعودی اجازه مداوای مجروحین حادثه را در بیمارستان‌ها ندادند و برخی از مجروحین که جراحات حاد داشتند، پس از تحمل رنج و درد بسیار و در حالی که امکان مداوای آنها بود، به شهادت رسیدند.

آن روزها نایف بن عبدالعزیز که بر کرسی وزرات کشور آل سعود تکیه زده بود، در بیانیه‌ای رسمی که وزارت کشور سعودی در هشتم ذیحجه منتشر کرد، با دروغ پراکنی به حجاج شرکت کننده در برائت از مشرکین اتهامِ اخلال در مراسم حج بست و اعلام کرد که حجاج با چوب و سنگ و چاقو به طرف مسجدالحرام هجوم آوردند و مأموران برای جلوگیری از هرج و مرج وارد شدند و نیز در این گزارش با ادعای عدم تیراندازی به زوار حرم آمده است که حجاج با مأموران امنیتی درگیر شدند و تعدادی از حجاج زیر دست و پا ماندند و له شدند. دولت سعودی از پذیرش هیأت تحقیق اعزامی دولت جمهوری اسلامی ایران جلوگیری نمود و تا مدتها از تحویل اجساد حجاج ایرانی و انتقال مجروحان نیز خودداری می‌کرد.

در حالی که مناسک حج و حضور جمعیت چشمگیر مسلمانان از اقصا نقاط عالم اسلام می‌تواند بستری برای اتحاد و عظمت امت اسلام باشد و قدرت جهان اسلام را به رخ طاغوت‌های زمان بکشد، رژیم دست نشانده سعودی که خود را موظف به مبارزه با اسلام انقلابی و کفرستیز می‌داند و جنایاتش علیه مردم یمن شاهدی زنده بر این مدعاست، حتی از برگزاری مناسک حج به شکل سنتی و مورد قبول این رژیم نیز عاجز است و امروز بیش از پیش عدم شأنیت این رژیم برای کلیدداری خانه خدا بر همگان روشن شده است.