آداب و رسوم در عید نوروز

آداب و سنن مردم در اعیاد، فرهنگ و تمدن ملل مختلف را نشان می‌دهد، البته آداب و سنن در ملل گوناگون مختلف است، مثلاً در عید یهودیان کشتن انسان و خون گرفتن از انسان و داخل نان ریختن مطرح است و در بعضی عیدهای مسیحیان با شراب خمیر و نان درست می‌کنند، لذا این اعیاد سنن قابل توجهی است و هویت و عظمت برخی ملل و یا سقوط و رکود و جمود برخی دیگر را نشان می‌دهد و عید هر ملتی در خور فرهنگ آن ملت است. البته همین مسیحیان در کریسمس، شخصی به نام بابانوئل دارند که با ریش سفید، نماد پیران جامعه است و به خانه‌ها می‌آیند و برای کودکان هدیه می‌آورد و این امر پیوند کودکان با پیران و پیوند کودکان با دین و مسیح را از نخستین روزهای زندگی محکم می‌کند.

 

پیراستگی و نظافت:
اسلام نیز به عید نوروز 11 آداب و سنن زیبا و غنی را تزریق کرده است، یکی از آنها پیراستگی نظافت و بهداشت است که در میان ایرانیان به خانه تکانی معروف شده است، بدون شک اسلام دین بهداشت و نظافت و پیراستگی است و «ویل‌دورانت» می‌گوید: فرانسوی‌ها توالت نداشتند و ساخت آن را از مسلمین یادگرفتند همچنین درجنگ های صلیبی وقتی مسلمین شکست خوردند، در بین ارتش مسیحیان نفوذ کردند و فرمانده ارتش مسیحیان اعلام کرد باید مسلمین را شناسایی کنیم و راه شناخت آنها از میان مسیحیان این است که هر که بوی عطر و تمیزی می‌دهد مسلمان است و هر که بوی عرق و کثیفی می‌دهد مسیحی است، چون اسلام به پاکی و پاکیزگی توجه زیادی دارد، لذا پیراستگی و نظافت را اسلام به عید نوروز و آداب آن ترزق کرده که بسیار زیبا است.

محاسبه نفس:
از آدابی که در بین کاسبان و تاجران و رعایت می‌شد، محاسبه مالی است که قاعدتاً در اول سال مطرح است و توده‌های مردمی که دستی بر اقتصاد دارند قبل و در آستانه عید دست به محاسبه مالی می‌زنند که از نظر اسلام اگر برای خارج کردن خمس و زکات و حقوق دیگر باشد واجب شرعی است، نکته اینجا است که اسلام یاد می‌دهد در پایان سال همانطور که محاسبه مالی می‌کنیم محاسبه نفسانی کنیم یعنی یک سال عمر خود را مورد بازبینی قرارداده و قبل از آنکه به حساب‌ها رسیدگی کنند به حسابمان رسیدگی کنیم.

دید و بازدید:
از سنت‌های بسیار ارزشمند فرهنگ اسلامی است وکسی که مؤمنی را زیارت کند، گویا خدا را در عرش زیارت کرده و کسی که در راه دیدن مؤمن به مشکلی برخورد کند خدا هفتاد مشکل از او را برطرف می‌کند.

صلح و آشتی:
از آداب و سنن دیگر نوروز صلح و آشتی دادن است که میان ایرانیان رسم است، دل‌های کینه ورز را به هم نزدیک می‌کردند و صلح می‌دادند و این از پیام‌های بسیار ارزشمند قرآن است که بین مؤمنین صلح ایجاد کنید تا روابط اصلاح شود.

نو پوشی، تمیز پوشی، مصافحه و معانقه:
از دیگر آداب اسلامی تزریق شده در عید نوروز نو پوشی و تمیز پوشی است که از ارزش‌های بزرگ اسلام است و همچنین بوسیدن از آداب دیگر آن است، البته دین اسلام جامع است و برای همه کلان رفتارهای انسانی و ریزه کاری‌های انسان برنامه دارد، لذا برای بوسیدن نیز برنامه دارد و این نکته گفتنی است و باید توجه کرد که دین اسلام می‌فرماید بوسیدن پدر و مادر عبادت است و بوسیدن فرزندان درجات بهشت را بالاتر می‌برد و در معارف اسلامی، بین اجر و درجه مثل نظامیان تفاوت است، گاهی کسی کاری می‌کند که برای یک بار ارج می‌نهند و گاهی کاری می‌کند که درجه می‌دهند و تا آخر عمر از آن درجه بهره‌مند است، لذا در اسلام بوسیدن سفارش شده و در معارف اسلامی گفته شده که بوسیدن، عقده زدایی می‌کند و بوسیدن پیام ساکت محبت است. ثواب دارد چون پیشانی جای سجده خدا و عبادتگاه خدا است که بوسیده می‌شود، همچنین مصاحفه و دست دادن از آداب دیگر عید است و در روایات آمده تا دستان مؤمنین در دست یک دیگر است همچون برگ پاییز گناهانشان می‌ریزد.

نقدی بر روبوسی‌های امروزی:
مواجهه از سنن اسلامی نیست، یعنی چهره بر چهره ساییدن از سنن اسلامی نیست، باید آن را واکاوی کرد و دید از کجا آمده است البته در اسلام معانقه وجود دارد، ولی نباید به صورت مواجهه انجام شود، چون معانقه کاملاً بهداشتی است و مواجهه غیر بهداشتی است و این مطلب در خور نوشتن مقاله علمی و بزرگان می‌باشد که باید دقت بیشتری در این نکته داشته باشند.

سفر کردن:
سفر کردن از آداب دیگر است و از لازمه‌های زندگی بشر می‌باشد و همواره هجرت‌ها در طول تاریخ تمدن ساز و تمدن پرور بوده است و سفرها در ایام عید با هدف صله رحم، تفریح و یا زیارت انجام می‌شود که بسیار نیکو است.

زیارت اهل قبور:
یکی از چیزهایی که اسلام به نوروز تزریق کرده صله قبور است و این که مردم از اموات و گذشتگان یاد می‌کند این سنت از ادیان الهی است و مختص به اسلام نیست. زیارت قبور سنت بسیار شایسته و بایسته است.

دعای هنگام تحویل سال:
یکی از زیباترین چیزهایی که اسلام به عید نوروز تزریق کرده، قرین شدن تحویل سال با دعا است و پیوند تحویل با دعا از افتخارات اسلام است که این سنت باستانی را بازسازی کرده است و یکی از لحاظات نورانی وشکوه‌مند لحظه تحویل سال در زیارتگاه‌های معصومین (ع) است، لحظات خاص نیایش و کرنش در برابر خدا که اسلام به عید نوروز تزریق کرده است که هزاران هزار نفر لحظات تحویل سال را در جوار حرم اهل بیت (ع) با حالات دعا و نیایش آغاز می‌کنند.

هدیه دادن به دیگران:
یکی از آداب دیگری که همواره در عید نوروز وجود داشته، هدیه دادن است که به شکلی شایسته است البته در نوروز باستان فرودستان هدیه می‌دادند و اسلام آن را دگرگون کرده است و بزرگان به بینوایان و مسکینان هدیه می‌دهند که با ساز و کار اسلام همسانی عمیقی دارد.

انتقال ارزشها به نسل جوان:
بدون شک راه انتشار حق مانند راه انتشار باطل است و باید امروز از طریق شیوه‌های روز دنیا معارف خود را به مردم معرفی کنیم و باید یاد بگیریم که چگونه دین خود را تبلیغ کنیم، چون حق با دین اسلام است و در دورن آدمی نفوذ می‌کند و تنها کافی است، این بیانات حق به گوش جهانیان رسانده شود خودش در قلوب مردم نفوذ می‌کند.