ارزش علم و دانش در آیات

 آیات
 1 - اهمیت علم :
 قرآن کریم تا آن‌جا به تحصیل علم و دانش اهمیت قائل شده که مسلمانان را ملزم می‌سازد که همه در میدان جنگ شرکت نکنند، بلکه گروهی بمانند و معارف اسلامی را بیاموزند.
 «و ما کان المؤمنون لینفروا کافّة فلولانفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلّهم یحذرون» توبه، 122
 شایسته نیست مؤمنان همگی (به سوی جهاد) کوچ کنند چرا از هر گروهی طایفه‌ای از آنان کوچ نمی‌کنند و (طایفه‌ای بماند) تا در دین (و احکام و معارف اسلام) آگاهی پیدا کنند و به هنگام بازگشت به سوی قوم خود آن‌ها را انذار نمایند تا از (مخالفت فرمان پروردگار) بترسند و خودداری کنند.
 
 2 - هدف از بعثت انبیا تعلیم دانش و تربیت :
 «کما ارسلنا فیکم رسولاً منکم یتلوا علیکم آیاتنا و یزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمة و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون» بقره، 151
 رسولی در میان شما از نوع خودتان فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را تزکیه کند و کتاب و حکمت بیاموزد و آنچه نمی‌دانستید به شما یاد دهد.
 
 3 - تقرّب به خداوند متناسب با درجات علم :
 «یرفع اللَّه الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات» مجادله 11
 خداوند متعال کسانی را که از علم بهره دارند درجات عظیمی می‌بخشد اگر برای مؤمن درجه است، برای مؤمن عالم درجات خواهد بود. منظور از بالابردن درجات قطعاً بالا بردن مکانی نیست بلکه بالا بردن از نظرمقام قرب پروردگار است.
 
 4 - نام راسخان در علم کنار نام خدا :
 «و ما یعلم تأویله الاّ اللَّه و الراسخون فی العلم یقولون امنّا به» آل عمران، 7
 حقایق قرآن را جز خداوند و راسخان در علم نمی‌دانند.
 
 5 - علم شرط زمامداری :
 «ان اللَّه قد بعث لکم طالوت ملکاً و زاده بسطة فی العلم و الجسم» بقره، 247
 خداوند طالوت را به عنوان زمامدار برای شما برگزیده و علم و قدرت جسمی او را وسعت بخشیده است.
 
 6 - علم شرط مدیریت :
 «اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علم» یوسف، 55
 حضرت یوسف‌علیه السلام هنگامی که پیشنهاد مقام مهمی در حکومت مصر به او داده شد، گفت: مرا به سرپرستی خزائن بگمارید و دو دلیل برای این مدیریت ذکر کرد: امانتداری و علم و آگاه بودن.
 
 7 - فراگیری علم مفید :
 «هل اتّبعک علیان تعلّمن مما علّمت به رشداً» کهف، 66
 موسی‌علیه السلام به خضرعلیه السلام گفت: آیا من از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه رشد و صلاح است به من بیاموزی؟
 
 8 - طلب فزونی در علم :
 «و قل ربّ زدنی علماً» طه، 114
 بگو پروردگارا! علم و دانش مرا زیاد کن.
 
 9 - دانشمندان در ردیف ملائکه :
 «شهداللَّه انه لا اله الاهو و الملائکة و اولوا العلم قائماً بالقسط» آل عمران، 18
 در این آیه شریفه دانشمندان واقعی در ردیف فرشتگان قرار گرفته‌اند و این خود، امتیاز دانشمندان را بر دیگران اعلام می‌کند و نیز از آیه استفاده می‌شود امتیاز دانشمندان از این نظر است که در پرتو علم خود به حقایق اطلاع یافته و به یگانگی خدا که بزرگ‌ترین حقیقت است معترفند. (تفسیر نمونه 2 / 348)
 
 10 - دانشمندان و درک اسرار هستی :
 «و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لایات للعالمین» روم، 22
 و از آیات او آفرینش آسمان‌ها و زمین و تفاوت زبان‌ها و رنگ‌های شماست؛ در این، نشانه‌هایی است برای عالمان.
 
 11 - خداوند معلّم حقیقی :
 «الرّحمن علّم القرآن»
 هر چند معلّمان بکوشند و استادان تلقین کنند همه این‌ها اسباب هستند و آموزنده حقیقی خداوند است.
 الف) حضرت آدم‌علیه السلام را علم اسامی آموخت: «و علّم الاسماء کلّها» بقره، 31
 ب ) حضرت داوودعلیه السلام را زرگری بیآموخت: «و علمنّاه صنعة لبوس لکم» انبیاء، 80
 ج ) حضرت عیسی‌علیه السلام راکتاب و حکمت بیآموخت: «و یعلمه الکتاب و الحکمة» آل عمران، 48
 د ) حضرت خضر را علم و معرف آموخت: «و علمنّاه من لّدنّا علماً» کهف، 65
 ه) حضرت پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم را اسرار نظام جهان آموخت: «و علمک مالم تکن تعلم» نساء، 113
 و ) عالمیان را بیان بیآموخت: «خلق الانسان علمّه البیان» الرحمن، 4
 
 علم وسیله است نه هدف
 در قرآن، علم هدف شمرده نشده است بلکه وسیله‌ای است برای رشد و هدایت و رسیدن به مقصد. در مورد حضرت موسی‌علیه السلام و خضر قرآن چنین بیان می‌کند: «قال له موسی هل اتّبعک علیان تعلّمن مما علّمت رشداً» کهف، 66
 آیا من اجازه دارم از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه رشد وصلاح من است به من بیاموزی؟ از تعبیر رشداً چنین استفاده می‌شود که علم هدف نیست بلکه برای راه یافتن به مقصود و رسیدن به خیر و صلاح می‌باشد. چنین علمی ارزشمند است و باید از استاد آموخت.