بررسی سندی احادیث نوروز

«بسم الله النور»
بررسی سندی احادیث نوروز
ما در این مقاله، برخی احادیثی که در توضیح نوروز آمده ذکر کردیم و در بررسی سندی، رجال راوی آخر را آوردیم:
۱) روز ظهور
رَوَی الشَّیخُ أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی الْمُهَذَّبِ وَ غَیرُهُ فِی غَیرِهِ بِأَسَانِیدِهِمْ عَنِ * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
یوْمُ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ یظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَی کنَاسَةِ الْکوفَةِ وَ مَا مِنْ یوْمِ نَیرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیامِنَا حَفِظَتْهُ الْفُرْسُ وَ ضَیعْتُمُوه.
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج ۵۲ ص: ۳۰۸

شیخ احمد بن فهد حلی در کتاب «مهذب» و دیگران در تألیفات خود از معلی بن خنیس و او از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: نوروز، روزی است که قائم ما اهل بیت و صاحب امر خلافت در آن روز قیام می‌کند و خداوند او را بر دجال پیروز می‌گرداند. او دجال را در مزبله کوفه بدار می‌آویزد، هیچ روز نوروزی نمی‌گذرد مگر اینکه ما در آن روز انتظار فرج داریم. زیرا نوروز از روزهای ماست. ایرانیان آن روز را حفظ کردند، ولی شما عربها آن را ضایع کردید!
 
شیخ بزرگوار احمد بن فهد حلی متولد سال ۷۵۷ و متوفای در کربلا سال ۸۴۱ از فقهای مشهور شیعه در قرن نهم هجری است. ابن فهد شاگرد فاضل مقداد و علی بن خازن و بهاء الدین نیلی است که از شاگردان شهید اول و فخر المحققین پسر علامه حلی هستند. ابن فهد در علم و فضل و زهد و تقوی زبانزد خاص و عام بوده؛ کتاب «الهذب البارع» شرح مختصر نافع محقق حلی و «تحریر» و «موجز» و «المتعة الحلیة» و «تحصین» و «عدة الداعی» از تصنیفات ارجدار اوست.
 
۲) روز پیروزی بر دجال
 أَقُولُ رَوَی الشَّیخُ أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی کتَابِ الْمُهَذَّبِ وَ غَیرِهِ فِی غَیرِهِ بِأَسَانِیدِهِمْ عَنِ * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
 یوْمُ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ یظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَی کنَاسَةِ الْکوفَة. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج ۵۲ ص: ۲۷۶
مؤلف: شیخ احمد بن فهد حلی در کتاب » المهذب» و غیر آن بسندهای خود از معلی بن خنیس از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: نوروز روزی است که قائم ما اهل بیت و صاحبان امر ولایت، در آن روز ظهور می‌کند و خداوند او را بر دجال پیروز می‌گرداند، و او را در مزبله کوفه بدار میاویزد.

۳) روز توقع فرج، از روزهای ما و روزهای شیعیان ما
أَقُولُ (صاحب بحار) رَأَیتُ فِی بَعْضِ الْکتُبِ الْمُعْتَبَرَةِ رَوَی فَضْلُ اللَّهِ بْنُ عَلِی بْنِ عُبَیدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ تَوَلَّاهُ اللَّهُ فِی الدَّارَینِ بِالْحُسْنَی؛ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْعَبَّاسِ الدُّورْیسْتِی عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِی الْمُونِسِی الْقُمِّی عَنْ عَلِی بْنِ بِلَالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یوسُفَ عَنْ حَبِیبِ الْخَیرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَینِ الصَّائِغِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ * مُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام یوْمَ النَّیرُوزِ فَقَالَ علیه السلام أَ تَعْرِفُ هَذَا الْیوْمَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک هَذَا یوْمٌ تُعَظِّمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهَادَی فِیهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ علیه السلام وَ الْبَیتِ الْعَتِیقِ الَّذِی بِمَکةَ مَا هَذَا إِلَّا لِأَمْرٍ قَدِیمٍ أُفَسِّرُهُ لَک حَتَّی تَفْهَمَهُ قُلْتُ یا سَیدِی إِنَّ عِلْمَ هَذَا مِنْ عِنْدِک أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ یعِیشَ أَمْوَاتِی وَ تَمُوتَ أَعْدَائِی فَقَالَ یا مُعَلَّی إِنَّ یوْمَ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَخَذَ اللَّهُ فِیهِ مَوَاثِیقَ الْعِبَادِ أَنْ یعْبُدُوهُ وَ لَا یشْرِکوا بِهِ شَیئاً وَ أَنْ یؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ یؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّةِ علیهم السلام وَ هُوَ أَوَّلُ یوْمٍ طَلَعَتْ فِیهِ الشَّمْسُ وَ هَبَّتْ بِهِ الرِّیاحُ وَ خُلِقَتْ فِیهِ زَهْرَةُ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی اسْتَوَتْ فِیهِ سَفِینَةُ نُوحٍ علیه السلام عَلَی الْجُودِی وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَحْیا اللَّهُ فِیهِ الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُم وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی نَزَلَ فِیهِ جَبْرَئِیلُ علیه السلام عَلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی حَمَلَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَلَی مَنْکبِهِ حَتَّی رَمَی أَصْنَامَ قُرَیشٍ مِنْ فَوْقِ الْبَیتِ الْحَرَامِ فَهَشَمَهَا وَ کذَلِک إِبْرَاهِیمُ علیه السلام وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَمَرَ النَّبِی صلی الله علیه و آله أَصْحَابَهُ أَنْ یبَایعُوا عَلِیاً علیه السلام بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی وَجَّهَ النَّبِی ص عَلِیاً علیه السلام إِلَی وَادِی الْجِنِّ یأْخُذُ عَلَیهِمُ الْبَیعَةَ لَهُ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی بُویعَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِیهِ الْبَیعَةَ الثَّانِیةَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذَا الثُّدَیة وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا (عجل الله فرجه) وَ وُلَاةُ الْأَمْرِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْفَرُ فِیهِ قَائِمُنَا (عجل الله فرجه) بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَی کنَاسَةِ الْکوفَةِ وَ مَا مِنْ یوْمِ نَیرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیامِنَا وَ أَیامِ شِیعَتِنَا حَفِظَتْهُ الْعَجَمُ وَ ضَیعْتُمُوهُ أَنْتُمْ...
بحارالانوار ج ۵۶ ص ۹۱
 
مرحوم مجلسی رضوان الله علیه به سندی از معلّی بن خنیس آورده که وی می‌گوید در نوروز نزد امام صادق علیه السّلام رفتم، فرمود: امروز را می‌شناسی؟ گفتم روزیست که عجمها بزرگش دارند و به هم هدیه دهند قربانت، فرمود: به کعبه‌ای که در مکه است، این شیوه برای امریست دیرین که تفسیرش کنم برایت تا بفهمی، گفتم: ای آقایم، آن را از شما بدانم دوست داشتنی‌تر است نزد من از اینکه مرده‌هایم زنده شوند و دشمنانم بمیرند، فرمود: در نوروز بود که خدا از بنده‌هایش پیمان گرفت او را بپرستند و شریک با او نیاورند، و به رسولان و حججش بگروند، و به ائمّه علیهم السلام ایمان آرند.

نوروز، روزی است که خورشید تابیده و باد وزیده و گل، در زمین شکفته، روزی است که کشتی نوح علیه السلام بر جودی استوار شده، روزی که خدا در آن هزارها نفر که از ترس مرگ گریخته و مرده بودند؛ زنده کرد، روزی که جبرئیل علیه السلام به پیغمبر صلی الله علیه و آله فرود آمد، روزی که پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله، علی علیه السّلام را بدوش گرفت تا بتهای قریش را از فراز کعبه افکند و خرد کرد، و همچنین بود ابراهیم علیه السّلام، روزی که پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله فرمود تا اصحابش با أمیر المؤمنین علیه السّلام بیعت کردند، روزی که پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله علی علیه السّلام را به وادی پریان فرستاد تا از آنها بیعت گیرد، روزی که دوباره مردم با علی علیه السّلام بیعت کردند، روزی که حضرت علیه السّلام به خوارج نهروان پیروز شد و ذو الثدیة را کشت، روزی که قائم (عجل الله فرجه) ظهور کند و روزی که به دجّال پیروز شود و او را در زباله‌دان کوفه به دار زند، نوروزی نیاید جز اینکه ما توقع فرج داریم زیرا از روزهای ما و روزهای شیعیان ما است، عجم نگهش داشتند و شما آن را گم کردید...

۴) مستحبات نوروز
 الْمُتَهَجِّدُ، رَوَی * الْمُعَلَّی بْنُ الْخُنَیسِ عَنْ مَوْلَانَا الصَّادِقِ ع فِی یوْمِ النَّیرُوزِ قَالَ إِذَا کانَ یوْمُ النَّیرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیابِک وَ تَطَیبْ بِأَطْیبِ طِیبِک وَ تَکونُ ذَلِک الْیوْمَ صَائِماً الْخَبَر
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج ۵۶ ص ۱۰۱
معلی بن خنیس از امام صادق علیه السّلام در یوم نوروز آورده که:
غسل کن، پاک‌ترین جامه خود را بپوش عطر بزن و آن روز روزه باش (الخبر).
-  مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنِ * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنْ مَوْلَانَا الصَّادِقِ ع فِی یوْمِ النَّیرُوزِ قَالَ إِذَا کانَ یوْمُ النَّیرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیابِک وَ تَطَیبْ بِأَطْیبِ طِیبِک وَ تَکونُ ذَلِک الْیوْمَ صَائِماً فَإِذَا صَلَّیتَ النَّوَافِلَ وَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَصَلِّ بَعْدَ ذَلِک أَرْبَعَ رَکعَاتٍ تَقْرَأُ فِی أَوَّلِ کلِّ رَکعَةٍ فَاتِحَةَ الْکتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الثَّانِیةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ وَ فِی الثَّالِثَةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ فِی الرَّابِعَةِ فَاتِحَةَ الْکتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ الْمُعَوِّذَتَینِ وَ تَسْجُدُ بَعْدَ فَرَاغِک مِنَ الرَّکعَاتِ سَجْدَةَ الشُّکرِ وَ تَدْعُو فی‌ها یغْفَرُ لَک ذُنُوبُ خَمْسِینَ سَنَةً وسائل‌الشیعة ج: ۸ ص: ۱۷۲

۵) نوروز، روز غدیر خم
الْمَوْلَی السَّیدُ الْمُرْتَضَی الْعَلَّامَةُ بَهَاءُ الدِّینِ عَلِی بْنُ عَبْدِ الْحَمِیدِ النَّسَّابَةُ دَامَتْ فَضَائِلُهُ رَوَاهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّ یوْمَ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَخَذَ فِیهِ النَّبِی ص لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع الْعَهْدَ بِغَدِیرِ خُمٍّ فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَایةِ فَطُوبَی لِمَنْ ثَبَتَ عَلَیهَا وَ الْوَیلُ لِمَنْ نَکثَهَا وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی وَجَّهَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیاً ع إِلَی وَادِی الْجِنِّ فَأَخَذَ عَلَیهِمُ الْعُهُودَ وَ الْمَوَاثِیقَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذَا الثُّدَیةِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ یظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَی کنَاسَةِ الْکوفَةِ وَ مَا مِنْ یوْمِ نَوْرُوزٍ إِلَّا نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیامِنَا حَفِظَتْهُ الْفُرْسُ وَ ضَیعْتُمُوهُ ثُمَّ إِنَّ نَبِیاً مِنْ أَنْبِیاءِ بَنِی إِسْرَائِیلَ سَأَلَ رَبَّهُ أَنْ یحْیی الْقَوْمَ الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَأَمَاتَهُمُ اللَّهُ فَأَوْحَی إِلَیهِ أَنْ صُبَّ عَلَیهِمُ الْمَاءَ فِی مَضَاجِعِهِمْ فَصَبَّ عَلَیهِمُ الْمَاءَ فِی هَذَا الْیوْمِ فَعَاشُوا وَ هُمْ ثَلَاثُونَ أَلْفاً فَصَارَ صَبُّ الْمَاءِ فِی یوْمِ النَّیرُوزِ سُنَّةً مَاضِیةً لَا یعْرِفُ سبب‌ها إِلَّا الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ وَ هُوَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ سَنَةِ الْفُرْسِ قَالَ الْمُعَلَّی وَ أَمْلَی عَلَی ذَلِک وَ کتَبْتُهُ مِنْ إِمْلَائِهِ وَ عَنِ الْمُعَلَّی أَیضاً قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی صَبِیحَةِ یوْمِ النَّیرُوزِ فَقَالَ یا مُعَلَّی أَ تَعْرِفُ هَذَا الْیوْمَ قُلْتُ لَا لَکنَّهُ یوْمٌ یعَظِّمُهُ الْعَجَمُ یتَبَارَک فِیهِ قَالَ کلّاً وَ الْبَیتِ الْعَتِیقِ الَّذِی بِبَطْنِ مَکةَ مَا هَذَا الْیوْمُ إِلَّا لِأَمْرٍ قَدِیمٍ أُفَسِّرُهُ لَک حَتَّی تَعْلَمَهُ قُلْتُ تَعَلُّمِی هَذَا مِنْ عِنْدِک أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ أَعِیشَ أَبَداً وَ یهْلِک اللَّهُ أَعْدَاءَکمْ قَالَ یا مُعَلَّی یوْمُ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ الْعِبَادِ أَنْ یعْبُدُوهُ وَ لَا یشْرِکوا بِهِ شَیئاً وَ أَنْ یدِینُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَوْلِیائِهِ وَ هُوَ أَوَّلُ یوْمٍ طَلَعَتْ فِیهِ الشَّمْسُ وَ هَبَّتْ فِیهِ الرِّیاحُ اللَّوَاقِحُ وَ خُلِقَتْ فِیهِ زَهْرَةُ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی اسْتَوَتْ فِیهِ سَفِینَةُ نُوحٍ ع عَلَی الْجُودِی وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَحْیا اللَّهُ فِیهِ الْقَوْمَ الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ اللَّهُ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی هَبَطَ فِیهِ جَبْرَئِیلُ ع عَلَی النَّبِی ص وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی کسَرَ فِیهِ إِبْرَاهِیمُ عَلَیهِ السَّلَامُ أَصْنَامَ قَوْمِهِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی حَمَلَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَی مَنْکبَیهِ حَتَّی رَمَی أَصْنَامَ قُرَیشٍ مِنْ فَوْقِ الْبَیتِ الْحَرَامِ وَ هَشَّمَهَا الْخَبَرَ بِطُولِه
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج ۵۶ ۱۲۰

نوروز همان روزیست که پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم برای أمیر المؤمنین علیه السّلام در غدیر خم بیعت گرفت و اقرار بولایت او کردند، و خوشا بر آنکه بدان ثابت ماند، وای بر آنکه آن را بشکند، و روزیست که رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله علی علیه السّلام را بوادی جن فرستاد تا از آنها پیمان ستد، و روزیست که باهل نهروان پیروز شد و ذو الثدیة را کشت، و روزیست که قائم ما خاندان ظهور کند با کارگزاران و خدایش بدجّال پیروز گرداند و او را بر کناسه کوفه بدار زند، هیچ نوروزی نیاید جز آنکه ما در آن توقع فرج داریم، زیرا آن از روزهای ما است که فرسش نگهداشتند و شما آن را گم کردید سپس یک پیغمبر از بنی اسرائیل از پروردگارش خواست مردمی را که بیرون شده بودند از خانه‌شان و هزارها بودند و خدا آنها را میرانید زنده نماید و خدا بدو وحی کرد که آب بر آنها بریزد، و در این روز بر آنها آب ریخت و زنده شدند، ۳۰ هزار کس بودند، و آب پاشیدن در این روز سنت ثابتی شد و سببش را جز پایداران در علم ندانند، و آن نخست روز سال فرس است، معلی گوید آن را بمن دیکته کرد و من نوشتم. و باز از معلّی است که بامداد نوروز نزد امام صادق علیه السّلام رفتم، فرمود: ای معلّی امروز را می‌شناسی؟ گفتم: نه، ولی عجمش بزرگ داشتند و بدان تبرک جستند فرمود: نه هرگز، بکعبه‌ای که در درّه مکه است عظمت این روز برای امری است دیرین که آن را برایت شرح دهم تا بدانی، گفتم: این آموختن از زندگی جاوید نزد من دوست‌تر است، خدا دشمنانتان را نابود سازد، فرمود: ای معلّی نوروز همان روزیست که خدا پیمان ستد از بنده‌ها که او را بپرستند بیگانگی، بی‌شریک (تا آخر خبر طولانی) که گذشت،

 ۶) روز بت شکنی ابراهیم (علیه السلام)
أَقُولُ رَوَی الشَّیخُ أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی الْمُهَذَّبِ وَ غَیرُهُ بِأَسَانِیدِهِمْ عَنِ * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یوْمُ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی کسَرَ فِیهِ إِبْرَاهِیمُ ع أَصْنَامَ قَوْمِهِ
 بحارالأنوار ج: ۱۲ ص: ۴۳
 
(۷) روز هبوط جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله)
عَنِ * الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ یوْمَ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی هَبَطَ فِیهِ جَبْرَئِیلُ ع عَلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله. بحارالانوار ج ۱۸ ص ۲۱۴

بررسی رجالی معلی بن خنیس
تقویم: إمامی، ثقةجلیل‌علی‌التحقیق‌ولیس‌بغال، ضعیف‌جداعندالنجاشی
طبقة: الصادق علیه السلام (جخ، قی) -  کان بالنیل علی عهد أبی عبد الله علیه السلام (کش)
لقب: المدنی (جخ) الأحول (ست) کوفی (جش، قی) بزاز (قی، جش)
کنیة: أبوعبدالله (جش) أبوعثمان (ست)
کشی او را تأیید کرده و او را امامی می‌داند و چهار روایت و جریان که دال بر امامی بودن اوست نقل می‌کند که امام هم او را دعا کرده است.
ازجمله اشخاص دیندارورجال عالیمقام بوده وازصحابه مخصوص امام صادق (علیه السلام) است که درنزد آن حضرت معتمد علیه بوده است.
ازبررسی روایات استفاده می‌شود که اوازاولیاء واهل بهشت است ومورد توجه وعلاقه امام صادق (علیه السلام) بوده است، زیراهنگامی که معلی کشته شد امام صادق (علیه السلام) درمکه بود، وقتی ازمکه برگشت ووارد مدینه گردید وازکشته شدن معلی اطلاع یافت باناراحتی ازمنزل بیرون آمد به گونه‌ای که عبای آن حضرت به زمین کشیده می‌شد واسماعیل فرزند آن حضرت نیز پدر راهمراهی می‌کرد، هنگامی که چشم مبارک امام ششم (علیه السلام) به داوود (والی مدینه ازطرف منصور) افتاد، فرمود: چرادوست و وکیل من راکشتی؟ مال مراگرفتی؟ وحضرت آرام نگرفت تاقاتل معلی را قصاص کرد. وقتی خواشتند قاتل معلی راقصاص کنند فریاد می‌زد، به من دستورمی دهید معلی رابه قتل رسانم، آنگاه خودم رامی کشید؟

داوود بن علی ازطرف منصور والی مدینه بود کسی رانزد معلی فرستاد که شیعیان وپیروان امام صادق (علیه السلام) واصحاب ایشان رابه داوود معرفی کند، ولی معلی تسلیم نشد وازمعرفی آن‌ها خودداری کردوگفت که آنهارانمی شناسد اوراتهدید به قتل کردند، ولی بااین همه نام آنهاراکتمان کرد وگفت: مراازکشته شدن می‌ترسانید؟ به خداقسم اگرشیعیان امام صادق (علیه السلام) درزیرپای من باشند، پای خودرا ازروی آن‌ها برنخواهم داشت اگرتو مرابه قتل برسانی، من سعادتمند می‌شوم ولی تو شقی وبدبخت خواهی شد. آنگاه داووددستورداد اوراکشتند واموال اوراکه ازآن اامام صادق (علیه السلام) بود، گرفتند
وقتی داوود، معلی رادستگیروزندانی کردوتصمیم گرفت اورابکشد، معلی گفت: چون بدهکاری زیاد دارم، ازطرفی مال وثروت فراوانی هم دراختیاردارم، مرااززندان بیرون بیاورتادرمیان مردم صحبت کنم.

داوود بن خنیس هستم، هرکس مرامی شناسد، می‌شناسد، شما شهادت دهید که آنچه ازخود به جای می‌گذارم ازپول، خانه، غلام، کنیزو...تمام آنها متعلق به جعفربن محمداست.
سپس داوود دستورداد اوراکشتند پس ازاینکه معلی راکشتند حضرت صادق (علیه السلام) تاصبح درمسجد بود ودرآخرشب داوود رانفرین کرد، به خدا سوگند هنوز سرازسجده برنداشته بود که صدای صیحه وفریاد بلند شد، مردم گفتند داوود بن علی ازدنیارفته است اوپیشکارحضرت ابی عبدالله (علیه السلام) ومردی فقیه وآشنا به مقام امامت وازسرشناسان اصحاب امامیه بوده است.
ودرجلالت شأن وارجمندمقام اوهمین بس که امام ازشنیدن خبرقتل اوسخت محزون ومتأثر گردید.
و باحالت خشم ازخانه بیرون آمدودرحالیکه ازشدت ناراحتی دامن قبایش برروی زمین کشیده می‌شد. واسماعیل فرزندبزرگترش به دنبال اوحرکت می‌کرد. نزدداودبن علی عباسی قاتل معلی ووالی مدینه ازسوی منصورآمد.
و بر وی نهیب زد و فرمود: ای داود! پیشکاروخدمتکارمارامی کشی ودارائی مرامی گیری؟ وخشم حضرت امام جعفرصادق (علیه السلام) فروننشست مگرزمانی که کشنده معلی راکه سیرافی آجودان باشی داودبود، گرفت واورابه قصاص معلی کشت. ازمطالب خواندنی تاریخ آن است که وقتی که سیرافی راکشان کشان برای قصاص می‌بردند، فریادمی کشیده ومی گفته است: ای مردم! اینان (عباسیان) به مادستورمی دهندمردم رابکشیم وآنگاه خود، مارابه قربانگاه می‌فرستند. هنگامیکه معلی به دست جلادعباسیان به قتل رسید. حضرت امام جعفرصادق (علیه السلام) فرمود: به خداسوگنداوداخل بهشت شد.
وفرمود: وای براین دنیای پست که خداونددرآن دشمن خودرابردوستانش مسلط ساخته است.
درسبب قتل معلی به دست والی مدینه آمده است، که اوازکارگزاران واصحاب سرِّ حضرت امام جعفرصادق (علیه السلام) بوده، وداوداورادستگیرمی کندتااسرارشیعیان وامام رافاش سازد، لیکن معلی خودداری می کندولب نمی‌گشاید. داوداوراتهدیدبه قتل نموده ومی گویددرصورت رازداری اوراخواهدکشت. امامعلی همچنان دررازداری پایدارمی ماندوبالاخره به شهادت می‌رسد. این صلابت واستواری معلی دلیل آن است که اودرباره دین سخت کوش ودرراه خدمت به پیشوایان برگزیده خداجان برکف بوده است.