داروهای گیاهی بهترند یا داروهای شیمیایی؟

تردید در مورد اثربخشی گیاهان دارویی از آن جا ناشی می‌گردد که نحوهٔ آماده سازی داروهای گیاهی و تحویل آن‌ها به مردم به نحو صحیح انجام نمی‌گیرد؛ در نتیجه خواص درمانی گیاه از بین رفته یا تقلیل می‌یابد که این امر موجب عدم تأثیر گیاه در درمان بیماری می‌گردد.

داروهای شیمیایی از برخی جهات نسبت به داروهای گیاهی برتری دارند؛ ولی مصرف طولانی مدت یا در برخی موارد مصرف مقطعی این داروها ممکن است عوارض جانبی برجای گذارد و حتی ممکن است از خود بیماری نیز خطرناک‌تر باشد. همچنین استفاده مداوم، بی رویه و نادرست داروهای شیمیایی ممکن است باعث مقاوم شدن عامل بیماری‌ها در مقابل این نوع داروها شود؛ در نتیجه بیماران باید به سوی آنتی بیوتیک ها و داروهای قوی‌تری که هر روز با نام‌های جدید ارائه می‌گردند، روی آورند.

طب سنتی در عصر تجدد
شاید برای بسیاری از مردم قابل تصور نباشد که وجود انواع داروهای شیمیایی در بسته بندی‌های رنگارنگ حاصل تحقیق بر روی اجزای مؤثر گیاهان دارویی است. بد نیست بدانید حدود 25 درصد از داروهای تجویز شده از سوی پزشکان در ایالات متحده حداقل شامل یک جزو مشتق از گیاهان هستند. بعضی از این داروها از عصاره گیاهان تهیه شده و گروهی دیگر از ترکیبات شیمیایی با منشأ گیاهی ساخته می‌شوند. آمار استفاده از داروهای گیاهی در سال‌های اخیر قابل توجه است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که در حال حاضر 80 درصد جمعیت جهان یعنی حدود 4 میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
WHO خاطرنشان می‌سازد که از حدود 119 داروی گیاهی حدود 74 مورد آن دقیقاً همانند کاربرد آن‌ها در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار می‌گیرد. همین موضوع موجب شده است که هم اکنون تحقیقات گسترده‌ای از سوی شرکت‌های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد. هم اکنون مواد مشتق از گیاهان نقش عمده‌ای در صنعت داروسازی دارند. چنین داروهایی برای درمان بیماری قلبی، فشار خون بالا، انواع دردهای مزمن، آسم و دیگر بیماری‌ها به کار می‌رود.

گیاه افدرا
به عنوان مثال افدرا گیاهی است که در طب سنتی چینی بیش از 2 هزار سال برای درمان بیماری‌های تنفسی مورد استفاده بوده است وافدرئین که جزو فعال این داروی گیاهی است، سابقاً در تهیه داروهایی برای تسکین آسم به کار می‌رفت. مثال دیگر گیاه (Foxglove گل انگشتانه) است. خواص درمانی آن از سال 1775 شناخته شده و در طب گیاهی استفاده فراوانی دارد. در طب رایج پودر برگ این گیاه به عنوان داروی قلبی برای میلیون‌ها بیمار تجویز می‌شود.
باز هم تاکید می‌کنیم که طبیعی بودن به معنای بی ضرر بودن نیست و مقدار داروهای گیاهی یا جوشانده‌ها و ترکیباتی که از گیاهان دارویی تهیه می‌شود، حتماً باید به طور دقیق و تحت نظر پزشک تعیین و مصرف شود.
داروهای گیاهی باید به صورت علمی و تخصصی تجویز شوند
داروهای گیاهی با وجود این که عوارض کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند اما با تجویز غیر علمی می‌توانند منجر به عوارض جبران ناپذیری شوند .
دکتر رامین میری استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رئیس مرکز تحقیقات شیمی و گیاهی شیراز در گزارش خبری گفت: از دهه 80 میلادی توجه مردم به مصرف منابع گیاهی و طبیعی افزایش یافته است چرا که گیاهان دارویی نه تنها عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی داشته بلکه قیمت ارزان‌تری نسبت به آن‌ها دارند .
دکتر میری با اشاره به این که تجویز غیر علمی گیاهان دارویی می‌تواند منجر به عوارض زیادی (عوارض کوتاه مدت یا جبران ناپذیر و یا دراز مدت) شود؛ افزود: مصرف این نوع داروها باید با تجویز متخصصان داروساز و نیز توجه پزشک به نکاتی همچون: محل رشد گیاه، نوع آبیاری آن، نوع خشک کردن و همچنین تجویز میزان و نوع مصرف آن به بیمار باشد ضمن آن که باید این مسئله نیز در نظر گرفته شود که از کدام اندام گیاه دارو تهیه شده است.
وی خاطر نشان کرد: بیش از 10 نوع تقلبی گل گاوزبان و سنبلتیو در عطاری‌ها یافت شده است که با این وجود می‌توانیم متوجه شویم که مداخله در تجویز داروهای گیاهی بیرون از کادر پزشکی و تخصصی مربوطه، خطرات زیادی برای فرد به وجود می‌آورد.

گیاهان دارویی
تنوع گیاهان دارویی
تنوع گیاهان دارویی در طبیعت به حدی است که دسته بندی علمی آن‌ها را به کاری مهم و در عین حال دشوار بدل می‌کند. یکی از روش‌های طبقه بندی گیاهان دارویی براساس خواص آن‌ها است که به طور اختصار به آن اشاره می‌کنیم.

1- گیاهان مقوی:
این گیاهان در شرایط خاصی برای تقویت بیمار تجویز می‌شود که عمدتاً می‌توان به دوران نقاهت پس از بیماری حاد اشاره کرد.
برخی از این گیاهان حاوی انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات قندی هستند که در تأمین انرژی مورد نیاز بدن متعاقب بیماری و برقراری تعادل در عملکرد اندام‌ها نقش عمده‌ای دارند.

2- گیاهان مدر:
مقدار آب موجود در بافت‌ها تحت تأثیر عوامل گوناگون دچار تغییر می‌شود. مثال واضح در این زمینه اختلال عملکرد قلب، ریه و کلیه‌ها است. علاوه بر این مواردی مثل عادت ماهیانه در خانم‌ها، تجمع مایعات و آدم را به همراه دارد.
یکی از موثرترین راه‌های تعدیل آب موجود در فضای بین سلولی و بافت‌های مختلف بدن استفاده از گیاهان مدر است که موجب تسکین عوارض ناشی از این بیماری‌ها می‌شود.

3- گیاهان مسهل و ملین:
این گروه از گیاهان برای رفع یبوست و تسهیل دفع سموم به کار گرفته می‌شوند. گیاهان مسهل از طریق مختلف موجب برطرف شدن یبوست می‌شوند.
برخی از این گیاهان نظیر ریشه ریوند از طرق افزایش ترشح صفرا و تحریک حرکات دودی روده این کار را انجام می‌دهند و بعضی دیگر مثل ریشه شیرین بیان و روغن زیتون با تحریک جدار روده موجب برطرف شدن یبوست می‌شوند.
درباره سایر گروه‌های گیاهان دارویی باید به آرام بخش‌ها، گیاهان عرق آور جهت سرماخوردگی و تب‌ها و گیاهان مهوع و قی آور برای تخلیه سریع محتویات معده اشاره کرد که همگی با مشورت و تحت نظر پزشک تجویز و استفاده می‌شوند.
گردآورنده- معصومه آیت اللهی
بخش تغذیه و سلامت تبیان