در مورد عید نوروز

به همین مناسبت، قرآن کریم با توجه دادن به کیفیت حیات دوباره طبیعت، زندگی پس از مرگ را به آنان یادآور می‌شود و می‌فرماید:
واللَّه الذی أرسل الریاح فتثیر سحابا فسقناه الی بلد میت فاحیینا به الارض بعد موتها کذلک النشور(۱) فاطر: ۹.
خداوند کسی است که بادها را فرستاد و ابرها را برانگیخت، سپس آن را به سوی زمین مرده سوق می‌دهیم، و ما بدین وسیله به زمین، پس از مرگش زندگی می‌بخشیم، رستاخیز همین گونه است.

بنابر این فرا رسیدن نوروز، باید ما را به یاد زندگانی پس از مرگ بیفکند تا بکوشیم همراه با تحول طبیعت، تغییر و تحولی در خویش پدید آوریم.

چنانکه رهبرعظیم‌الشأن انقلاب حضرت آیةاللَّه خامنه‌ای در پیام نوروزی سال ۱۳۶۹ فرمودند:
«تحویل هر سال جدید شمسی؛ که مصادف با نوعی تحول در عالم طبیعت می‌باشد، فرصتی است برای اینکه انسان به تحول درونی و به اصطلاح امور روحی، معنوی ومادی خود بپردازد، ایجاد تحول کار خداست.<؛ اما ما موظفیم که برای این تحول در درون خود، در زندگی خود و در جهان اقدام کرده و همت و تلاش به عمل آوریم».

عید از دیدگاه امیرمؤمنان علی (ع):
واژه » عید «از ریشه» عود «گرفته شده و به معنای روز بازگشت و شادی به انسان است؛ و عید از نظر امیرمؤمنان علی (ع) هر روزی است که خداوند در آن روز معصیت نشود؛» کلّ یوْمٍ لا یعصی اللَّه تعالی فیه فهو عید«.< باتوجه به این معیار اسلامی، می‌توان گفت، پس از نخستین بهار آزادی در سال ۵(ع)، عید واقعی در حیات امت قهرمان ماتحقق یافت؛ چرا که با سقوط طاغوت، لبخند شادی بر لبها نشست و در میکده‌ها، کاباره‌ها، قمارخانه‌ها و دیگر مراکز فساد و فحشا و معصیت، بر روی تبهکاران مسدودگردید.

نوروز در تاریخ:
عید نوروز ریشه در سنتهای قوم ایرانی دارد که به گذشته بسیار دور منتهی می‌شود و پس از اسلام، به نوشته تاریخ‌نگاران، با تصرفات و تغییراتی که در آن به عمل آمده، تاکنون در میان‌ایرانیان باقی‌مانده است؛ لذا در صدر اسلام ایرانیانی که در مرکز خلافت به‌سر می‌بردند، طبق سنت ملی خویش، به این عید پای‌بند بودند؛ و در خبر است:
أُتِی أمیرالمؤمنین (ع) بِهَدیة النیروز، فقال (ع):
ماهذا؟ فقالوا:
یا أمیرالمؤمنین الیوم النیروز، فقال (ع):
اصنعوا لنا کل یوم نیروزاً  (وسائل، ج ۱۲، ص ۲۱4 )

چیزی به رسم هدیه نوروزی به حضور امیرالمؤمنین علی (ع) تقدیم شد، حضرت پرسید:
این چیست؟ عرض کردند:
یا امیرالمؤمنین امروز نوروز است، فرمود:
هر روز رإ برای ما نوروز سازید.

البته تا آن هنگام این عید هنوز مخصوص ایرانیان بود و نخستین خلفای اسلامی به نوروز اعتنایی نداشتند، بعدها خلفای اموی برای افزودن درآمد خود، هدایای‌نوروزی را که قبل از اسلام در دربارهای ایران رایج بود از نو معمول داشتند.

پس از امویان، عباسیان نیز همان شیوه را تعقیب نمودند، چنانکه وارد شده است:
اِنَّ المنصورَ تَقدم اِلی موسی بن جعفر (ع) بالجلوس للتهنئة فِی یوْم النیروز و قَبض ما یحْمَلُ اِلَیه (4) بحار، ج ۹۵، ص 4۱۹.

منصور، دومین خلیفه عباسی به امام کاظم (ع) پیشنهاد نمود عید نوروز جلوس نماید تا مردم عید را به آن حضرت تبریک گویند و هدایای آنها را دریافت نماید.
بنابر این، عید نوروز مانند بسیاری از سنتهای ملی؛ که با شؤون اسلامی مخالفتی نداشت، پس از اسلام در میان ایرانیان باقی ماند.

سنت‌های نوروزی:
یکی از سنتهای نیک این ایام، دید و بازدیدهایی است که میان بستگان و دوستان انجام می‌پذیرد و درکتب روایی ما تحت عنوان » صله رحم «و» تزاور الاخوان«و امثال‌آن، ابوابی را به خود اختصاص داده‌است و این دیدارها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

۱ -  دیدار با خانواده‌های شهیدان و جانبازان:
از آنجا که خانواده‌های محترم شهیدان، با تقدیم بهترین عزیزان خویش، پیوندی خونین با انقلاب و آرمانهای مقدّسش بسته‌اند و جانبازان، این شهیدان زنده، سلامتی‌و عافیت خود را مخلصانه در این راه ایثار کرده‌اند، باید دیدار با آنان در صدر تمام ملاقاتها و دیدارها قرار گیرد و در اولین فرصت با تقدیم تبریکات نوروزی، بر این ایثار واخلاص بزرگ آنان ارج نهاده و از روحیه نستوه و صبورشان الهام گیریم.

۲ -  صله رحم:
صله رحم گر چه دارای مفهومی وسیعتر از دیدارهای معمولی است، ولی این دیدارها می‌تواند به عنوان مصداقی از آن تلقی گردد، و این به دلیل نقش مهمی است که درنزدیکتر شدن هر چه بیشتر قلبها، و از میان رفتن کینه‌ها دارد.
در روایات اهل بیت عصمت:
، توصیه فراوان نسبت به صله شده است؛ از آن جمله امام صادق (ع) ازجدش رسول خدا (ص) روایت می‌کند:
اِنَّ فی الجَنَّة درجة لایبلغُها الاّ اِمام عادل اَوْ ذو رَحم وَصُولٍ او ذوعیالٍ صَبُور (خصال ج ۱، ص  )46بهشت دارای درجه و مقامی است که به آن راه نیابد جز رهبر عادل یا آن که نسبت به بستگانش صله رحم کند و یا شخص عیالمند شکیبا.

امام سجاد (ع):
قدمی را که انسان برای پیوستن به صف رزمندگان در راه خدا بر می‌دارد با قدمی که برای انجام صله رحم برداشته می‌شود، مقایسه نموده، می‌فرماید:
» ما من خُطوةٍ احبُّ الی اللَّه عزّوجلّ من خُطوتَینِ؛ خطوة یسُدّ بها المؤمن صفاً فی اللَّه و خطوة الی ذی رحم قاطع«.
۱ بحار ج (ع)۱، ص ۸۹.
هیچ گامی نزد خدا از ) این(دو گام محبوبتر نمی‌باشد؛ گامی که انسان مؤمن برای بستن صف جهاد در راه خداوند برمی‌دارد و گامی که برای انجام صله رحم به سوی خانه‌خویشاوندی که با او قطع رابطه نموده‌است برمی‌دارد«.

۳ -  دیدار با دوستان:
دید و بازدید وسیله برخورد و رشد افکار جامعه و نیز عامل تحکیم روابط و رشد و شکوفایی اندیشه‌هاست؛ و به همین دلیل، پیشوایان معصوم: درباره آن بسیار سفارش‌کرده‌اند، برای نمونه: امام باقر (ع) بوسیله مردی به نام «خثیمه» به شیعه پیام می‌دهد:
وَ أَنْ یتلاقوا فی بیوتهم، فان لقیا بعضهم بعضاً حیاة لأمرنا، رحم اللّه من أحیا أمرنا.
باید شیعیان در خانه‌هایشان به دیدار یکدیگر بروند، چرا که این کار موجب زنده شدن امر ماست.
خدا رحمت کند کسی که امر ما را زنده سازد.

البته نظر امام باقر (ع) در صورتی تأمین می‌گردد که مردم در ملاقاتهای خود، به جای گفتگوهای بی‌فائده و احیاناً گناه آلود، به طرح مسائل مذهبی، فرهنگی و سیاسی‌بپردازند، بدین ترتیب، همین دیدارها؛ که از نظر ما شاید ساده تلقی گردد، می‌تواند تحولی بنیادین در سطح فرهنگ و بینش ما باقی بگذارد و بی‌شک فرزندان ما که قهراً در حاشیه این نشستها حضور دارند، ساخته خواهند شد.

نوروز در روایات:
همانگونه که بهار در قرآن کریم یادآور حادثه عظیم قیامت است، نوروز نیز از نظر امام صادق (ع) بعضی از حوادث مهم گذشته و آینده تاریخ را تداعی می‌کند.
امام (ع) در این‌زمینه به » معلی بن خنیس«می‌فرماید:
ان یوم النیروز هوالیوم الذی أخذ فیه النبی ۹ لأمیرالمؤمنین (ع) العهد بغدیر خم.
وهو الیوم الذی ظفرفیه باهل النهروان.
و هو الیوم الذی یظفرفیه قائمنا أهل‌البیت.
(۶) بحار ج ۵۶ ص ۱۱۹.

نوروز روزی است که پیامبر ۹ در غدیر خم برای ولایت امیرالمؤمنین (ع) از مردم پیمان گرفت، روزی است که آن حضرت برخوارج نهروان پیروز شد و روزی است که قائم مااهل بیت ظهور خواهد کرد.

نوروز در نظر دانشمندان مسلمان
نوروز در کلام و نوشتار علمای بزرگوار اسلام، از جایگاه مخصوصی برخوردار است، چنانکه » سید بن طاووس«، که از دانشمندان بزرگ و مورد اعتماد شیعه و مردی‌جلیل‌القدر و والامقام است، درباره نوروز می‌نویسد:
اذا کان ابتداء العالم فی مثل هذا الیوم، یناسب أن یکون یوم عید و سرور
هنگامی که آغاز آفرینش جهان هستی، در مثل چنین روزی باشد، شایسته است این روز، به عنوان روز عید و شادی تلقی شود.
و سپس با اشاره به روایت حضرت امام صادق (ع) در مورد استحباب غسل و روزه و استعمال عطر و پوشیدن جامه پاکیزه در نوروز می‌گوید:
و در چنین روزی مردم باید مردم همانند روز مبعث و غدیر و ولادت، با دعا و نماز و روزه، به سپاسگزاری از افاضه نعمت بزرگ هستی بپردازند و با استعمال بهترین‌عطرها و پوشیدن تمیزترین جامه‌ها به استقبال آن روند.

دانشمند بزرگوار اسلام، مرحوم ابن فهد حلّی «در کتاب» المهذب البارع «در این زمینه می‌نویسد:» یوم النیروز، یوم جلیل القدر «؛» نوروز، روزی گرانمایه و ارزشمنداست. «بدین ترتیب، نوروز درکلام جمعی‌از علمای اسلام دارای موقعیت ویژه‌ای است.

امید است مردم ما مراسم سنتی این عید را آنچنان که شایسته یک امت رشد یافته و انقلابی است برگزار کنند و به مراسم کهنه و غیر منطقی آن، همانند چهارشنبه‌سوری و سیزده به‌در، پشت پا بزنند.