مواد مخدر و مبلغان

قسمت اول:
مقدمه
شناخت کاستی‏ها، عوامل انحطاط، سقوط جوامع بشری و پاسخ‏گویی به نیازها و مشکلات آنان، وظیفه قشر متفکّر و اندیشمند جامعه بوده و بر عالمان است که با توجّه به سوابق و تجربیات خود از لا به لای منابع و متون گوناگون راه حل‏های اساسی و قابل اجرا را یافته، برای جامعه خویش تبیین نمایند و با موشکافی حقایق، راه مبارزه با انحطاط و کج‏روی را سهل و آسان گردانند.

مکتب اسلام به عنوان یک دین زنده و پویا در قبال مسائل مستحدثه و مشکلات روز از قبیل مواد مخدّر و اعتیاد بدون رأی و نظر نیست. رسالت حوزه‏های علمیه، عالمان و اندیشمندان و مبلّغان دینی به عنوان پرچم داران اصیل و توانای مکتب اسلام، رساندن پیام اسلام به گوش مردم و بیدار ساختن آن‏هاست.
از دید اندیشمندان پنهان نیست که از میان انواع مبارزه، ریشه‏ای‏ترین تلاش در راه مقابله با پدیده شوم اعتیاد به شکلی که بتواند جامعه را در مسیر پیش‏گیری از این آفت محافظت کند، پرداختن به فعالیت فرهنگی در زمینه‏های گوناگون اعتقادی، فکری، هنری، تبلیغی و غیره است. تلاش بی‏وقفه فرهنگی است که تضمین کننده بهره دهیِ فعالیت در سایر بخش‏ها است.
نکته‏ی مهم در کیفیت تقابل فرهنگی با مشکل مواد مخدر، توجّه به ویژگی‏های فرهنگی هر جامعه بخصوص در بُعد عقاید مذهبی - با توجّه به نقش مهم و اساسی مذهب در زندگی انسان‏ها - است.
در جامعه‏ای که اکثر افراد آن معتقد به احکام نورانی اسلام هستند، بر عهده دست‏اندرکاران مسائل فرهنگی، عالمان و اندیشمندان اسلامی است که با تبیین معارف، اخلاقیات، آرمان‏ها و احکام این دین مبین - که ضامن سعادت دنیا و آخرت بشریت است - جامعه و بخصوص جوانان را از ورطه‏ی مفاسدی چون مواد مخدر و اعتیاد به آن بازدارند. وظیفه و تکلیف شرعی و الهی هر فرد را در این باره مشخص نمایند تا آحاد جامعه و ارگان‏های مختلف با توجّه به شرع و قانون الهی به وظیفه‏ی خود مبادرت ورزند.
مواد مخدر و اعتیاد به آن، مشکلی فراگیر و جهانی است و تاکنون خسارات و زیانهای غیرقابل جبرانی را بر ملل جهان وارد نموده، موجب رشد فساد و تباهی در دهه‏های اخیر گردیده است.

تبیین وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدر
ریشه بحران و معضل اعتیاد به مواد مخدر به 11 هزار سال قبل؛ یعنی، زمانی که سومریان شیره‏ی تریاک را می‏گرفتند، برمی‏گردد.
بر طبق آنچه در تاریخ ثبت شده است، سومریان ضمن استفاده از تریاک به عنوان یک داروی مسکن، تدریجاً به عنوان «مخدر» نیز آن را مورد استفاده قرار دادند.

دامنه‏ی این بحران و فاجعه گریبان بیش از 6/445 میلیون نفر را گرفته است. متأسفانه این بلای خانمان سوز کشور اسلامی ایران را نیز در برگرفته است.
آمار دقیقی از معتادان قبل از انقلاب در دست نیست و آمار ارائه شده ضد و نقیض است. در گزارشی که توسط انجمن مبارزه با تریاک و الکل در سال (1322) منتشر شد، تعداد معتادان کشور 5/1 میلیون نفر (تقریباً 11% از جمعیت 14 میلیون نفری) بوده است. در گزارش دیگری، تعداد معتادان در سال (1346) بین 300 تا 400 هزار نفر ذکر شده است.
در سال (1358) سازمان‏های بین المللی اعلام کردند که ایران در بین کشورهای جهان بیشترین تعداد معتاد را نسبت به جمعیتش دارا است.
آخرین آمار رسمی حاکی از وجود دو میلیون نفر معتاد در کشور است، (000/200/1 نفر معتاد رسمی و 000/800 نفر که به صورت تفننی مصرف می‏کنند) .
در طول سال‏های (1359 تا 1376) از مجموع 000/300/1 نفری که در ارتباط با موادّ مخدر توسط نیروهای انتظامی دستگیر شده‏اند 46% آن‏ها معتاد بوده‏اند.
به موازات افزایش تولید در منطقه - از 200 تن در سال (59) تا 4500 تن در سال (1376) - مشاهده می‏شود که میزان دستگیری‏ها نیز از سال (1359) به بعد سیر صعودی داشته است. میزان کشف مواد مخدر نیز روند رو به رشدی داشته است. چنان که در سال (1376) به تنهایی 197000 کیلوگرم مواد مخدر کشف و ضبط شده است.
تعداد مراجعه کنندگان به مراکز بازپروری از 5579 نفر در سال (1362) به 29467 نفر در سال (1376) بالغ گشته که نشانگر رشد فزاینده‏ای معادل 528% بوده است. (1)
طبق آخرین گزارش توسط مسئولین نیروی انتظامی، در سال (1378) بیش از 202 تُن انواع مواد مخدر در کشور کشف شده است که نسبت به سال (1377) 61 تن افزایش داشته است. از این مقدار 12 تُن مرفین است که تمام آن برای حمل به کشورهای اروپایی در نظر گرفته شده بود، همچنین کشف هروئین در سال (1378) دو برابر کشفیات سال قبل ذکر شده است که نشانگر افزایش تولید این مواد در کشور افغانستان می‏باشد. (2)

اعتیاد از دیدگاه فقه و حقوق جزا:
اغلب می‏پرسند: آیا اعتیاد جرم است یا بیماری؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت:
1 - در این که اعتیاد به مواد مخدر یکی از مصادیق بارز اسراف و تبذیر است، ابهامی وجود ندارد، براساس یک تحقیق، خسارت‏های اقتصادی ناشی از اعتیاد در سال (1376) در ایران، حدود 700 میلیارد تومان بوده است. (3)
در آیین نورانی اسلام، در مورد منکر و حرام بودن اسراف، قرآ ن کریم در آیات متعددی بدان پرداخته است.
توجّه کنید:
الف: «انّ المسرفین هم اصحاب النّار» (4)
ب:«ان اللّه لایهدی من هو مسرف کذاب» (5)
ج:«کلو واشربوا ولاتسرفوا انه لایحب المسرفین» (6)
د:«... لا تبذر تبذیراً انّ المبذرین کانوا اخوان الشیاطین....» (7)
4 - چنان که می‏دانید، غالب مواد مخدر در دوره‏های اخیر پدید آمده‏اند و در زمان پیامبر گرامی اسلام‏صلی الله علیه وآله و ائمه طاهرین‏علیهم السلام نبوده است، لذا توقع نمی‏رود که از آن‏ها در روایات به طور خاص سخن به بیان آمده باشد گرچه در میان اخبار و روایات رسیده از طریق شیعه و اهل سنت، روایاتی به چشم می‏خورد که از برخی از مواد مخدر یاد شده است.
در میان آیات و روایات مواردی وجود دارد که حکم در آن‏ها روی عناوین کلی مثل سکر، مضر،... است و قابل تطبیق بر انواع مواد مخدر می‏باشد.
در احادیث و متون اسلامی اعم از شیعه و سنی، بیانات روشنگری در باب حرام بودن و نهی مسلمین از مصرف مواد مخدر آمده است.
الف - عن النبی‏صلی الله علیه وآله انه قال: «سیأتی زمان علی امتی یأکلون شیئاً اسمه البنج انا بری‏ءٌ منهم و هم بریئون منی» (8)
«زمانی بر امت من خواهد آمد که چیزی بنام بنگ استفاده می‏کنند. من از آنان بیزارم و آنان نیز از من بیزارند.
ب - عن النبی‏صلی الله علیه وآله انه قال: «سلّموا علی الیهود و النصاری ولا تسلموا علی آکل البنج» (9)
به یهود و نصاری‏ سلام کنید ولی به استعمال کننده بنگ سلام نکنید.
ج - قال رسول ا... صلی الله علیه وآله «من احتقر البنج فقد کفر» (10)
هر کس بنگ را کوچک شمارد هر آینه کافر شده است.
5 - با توجه به مضرات استعمال مواد مخدر، مصرف این مواد بدون تردید از موارد قرار دادن خویش در معرض هلاکت است، که خداوند در آیه شریفه: «ولا تلقوا بایدکم الی التهلکه» (11)
از آن نهی فرموده است.
آیه فوق از جمله ادلّه‏ای است که گروهی از فقیهان شیعه و سنی برای استنباط حکم اضرار به نفس بدان تمسک جسته و استدلال نموده‏اند.
6 - احتمالاً مرحوم شیخ مفیدرحمه الله (متوفّی 413 - ه ق) نخستین کسی است که از بنگ و سکرآور بودن آن سخن گفته (12) و بعد از ایشان علمای دیگری مطالبی درباره‏ی مواد سکرآور و مخدر بیان کرده‏اند.
شیخ بهایی‏رحمه الله (متوفی 1031 ه ق) می‏نویسد: «خوردن بنگ حرام است» (13)
و از زمان مرحوم آیت ا... العظمی حاج سید ابوالحسن اصفهانی - مرجع عالیقدر عالم تشیع اعلی ا... مقامه الشریف - تا زمان ما مراجع بزرگ تقلید فتاوای صریحی درباره حرمت مصرف مواد مخدر صادر نموده‏اند که از جمله آن‏ها می‏توان از حضرت آیت ا... العظمی بروجردی‏رحمه الله و حضرت امام خمینی‏قدس سره نام برد.

توجه کنید:
سؤال: استعمال مواد مخدر از قبیل بنگ، حشیش، تریاک، هروئین، مرفین،... به صورت‏های گوناگون (خوردن، آشامیدن، دود کردن، تزریق کردن و...) چه حکمی دارد؟
1 - آیت ا... العظمی سید محمدرضا گلپایگانی‏رحمه الله: «با فرض عدم اعتیاد حرام است». (14)
2 - آیت ا... العظمی محمد علی اراکی‏رحمه الله: «استعمال به نحو مذکور اضرار به نفس است و حرام می‏باشد». (15)
3 - آیت ا... العظمی سید علی خامنه‏ای (16) : «هر نوع استعمال هرگونه مواد مخدر و استفاده از آن به ملاحظه مضرات معتنی‏به فردی و اجتماعی که بر آن مترتب است شرعاً حرام است مگر در موارد استثنایی».
4 - حضرت آیت ا... بهجت: «مصرف هروئین و نظیر آن حرام است و آنچه در ارتباط با آن است حکم خود آن را دارد و خرید و فروش آن هم جایز نیست و اعتیاد به تریاک جایز نیست..»
5 - آیت ا... مکارم شیرازی : «به هر صورت حرام است».
6 - آیت ا... موسوی اردبیلی: «حرام است و جایز نیست.»
7 - آیت ا... یوسف صانعی: «استعمال آن‏ها به هر قسم حرام است».
8 - آیت ا... تبریزی: «اعتیاد به مواد مخدر مزبور، که نوعاً آفت اجتماعی دارند جایز نیست.»
9 - آیت ا... نوری همدانی: «استعمال تریاک و سایر مواد مخدر و حمل و نقل آن‏ها برای استعمال و خرید و فروش آن‏ها حرام است».
7 - با توضیحات مختصری که داده شد در حرام بودن مصرف مواد مخدر از دیدگاه فقه اسلامی تردیدی نیست. چون قانون مجازات عمومی و اسلامی و حقوق جزای ما نشأت گرفته از دین مقدس اسلام است، بدون شک این فعل حرام، جرم است. بر همین اساس و رعایت مقررات بین‏المللی، مجازات‏هایی در قانون مجازات عمومی و اسلامی برای مرتکبین معین شده است.

نقش روحانیت در مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر:
مراجع عظیم الشأن تقلید، علمای اعلام، ائمه‏ی جمعه و جماعات، خطبا، وعاظ و مدرسین محترم حوزه‏های علمیه نقش بسیار مؤثری در ارشاد و آگاهی دادن به مردم دارند.
همان طور که رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی‏قدس سره مشکل مواد مخدر را به عنوان یک معضل اجتماعی تشخیص داده و قانونگذاری در جهت حلّ این معضل را به مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی ارجاع نمودند، (17) می‏طلبد تمام روحانیون به این مشکل جامعه توجّه خاص مبذول دارند و هر اقدامی که می‏توانند، برای حلّ آن انجام دهند.
امروزه تولید، توزیع و مصرف مواد مخدر به منظور اعتیاد عمل منکر است و بر همه خصوصاً طبقه روحانی که دارای نفوذ کلام بوده و محافل و مجالس مذهبی را جهت سخنرانی در اختیار دارند، واجب است که مردم را نهی از منکر نموده و از مواد مخدر با ذکر دلایل و نقل فتوا بر حذر دارند.
اگر همه‏ی عزیزان توجّه خاص به این مشکل مبذول ندارند، به نظر می‏رسد به زودی روزی خواهد رسید که جز ندامت و اظهار تأسف عذر موجّهی نداشته باشیم تا نسبت به عملکرد مان در این بُرهه از تاریخِ حکومت جمهوری اسلامی درباره آثار سوء و فراگیر مواد مخدر، ابراز داریم.
اقدامات قانونیِ دولت و قوه قضائیه به تنهایی نتیجه بخش نبوده و از کسانی که ارشاد فرهنگی و مذهبی جامعه را به عهده دارند، اسقاط تکلیف نمی‏کند. اگر اقدامات قانونی و دولتی کافی و کارساز بود، هر روز مواجه با افزایش قاچاق و اعتیاد نبودیم.
لازم بذکر است، فعالیتهای فرهنگی مبلّغان دینی نیز، از مقامات مسؤول رفع تکلیف نمی‏کند و مأموران مبارزه با مواد مخدر باید فعالیت‏های بازدارنده خود را تشدید نمایند.
-----------
پاورقی
1 - وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدّر، بروشور توزیع شده در مراسم روز جهانی مبارزه با مواد مخدر سال 1377.
2 - گزارش تیمسار انصاری جانشین نیروی انتظامی، روزنامه انتخاب، چهارشنبه، 31/1/1379.
3 - جنگ بدون مرز، ستاد مبارزه با مواد مخدّر، ص 10.
4 - مؤمن/43.
5 - مؤمن/28.
6 - اعراف/31.
7 - بنی اسرائیل/26 و 27.
8 - مستدرک الوسائل، ج 3، ص 145.
9 - همان.
10 - همان.
11 - بقره/195.
12 - المقنعة، ص 805.
13 - جامع عباسی، ص 431.
14 - مجمع المسائل، ج 3، ص 65.
15 - رساله توضیح المسائل، ص 568.
16 - استفتاءات ذیل توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر به صورت جزوه منتشر شده است.
17 - ابعاد بین المللی مواد مخدر در زمینه مسایل قضایی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، ص289. لازم بذکر است قانون فوق در تاریخ 3/8/1376 در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید.
.............................................
قسمت دوم:
مقدمه
شناخت کاستیها و عوامل انحطاط و سقوط جوامع بشری و پاسخ گویی به نیازها و مشکلات آنان، از جمله وظایفی است که بر عهده قشر تحصیل کرده و متفکر می‌باشد و بر اندیشمندان جامعه است که با توجه به سوابق و تجربیاتشان، راه حلهای اساسی و قابل اجراء را یافته و برای جامعه خویش بازگو نمایند و با موشکافی حقایق، راه را بر همگان سهل و آسان گردانند.
بی شک، اسلام دینی زنده و پویا است که نمی‌تواند در قبال مسائل مستحدثه و مشکلات روز از قبیل مواد مخدر و اعتیاد و دهها مسئله دیگر بدون رای و نظر باشد.
اینجاست که رسالت حوزه علمیه، به عنوان پرچمداری اصیل و توانا برای اسلام، مشخص گشته و این علماء و فضلاء حوزه هستند که باید سنگینی این رسالت را به دوش کشیده و پاسخگوی مسائل علمی جهان اسلام و مشکل گشای جوامع اسلامی باشد.
از دید اندیشمندان پنهان نیست که از میان انواع مبارزه، ریشه ای‌ترین تلاش در راه مقابله با پدیده‌های شومی همچون مواد مخدر که بتواند جامعه را در مسیر پیشگیری از این آفتها واکسینه کند، پرداختن به فعالیت فرهنگی در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، فکری، هنری، تبلیغی و غیره است، و تلاش بی وقفه فرهنگی است که تضمین کننده بهره دهی فعالیت سایر بخشها می‌باشد.
نکته مهم در کیفیت تقابل فرهنگی با مشکل مواد مخدر، توجه به ویژگیهای فرهنگی هر جامعه بخصوص در بعد عقاید مذهبی (با توجه به نقش مهم و اساسی مذهب در زندگی انسانها) می‌باشد.
در جامعه‌ای که اکثر افراد آن مسلمان و معتقد به احکام نورانی اسلام هستند بر عهده دست اندرکاران مسائل فرهنگی، عالمان و اندیشمندان این جامعه است که با تبیین معارف، اخلاقیات و آرمانها و احکام این دین مبین که ضامن سعادت دنیا و آخرت بشریت است، جامعه و بخصوص جوانان را از ورطه مفاسدی چون مواد مخدر و اعتیاد به آن بازدارند و وظیفه و تکلیف شرعی و الهی هر فرد را در این باره مشخص نمایند، تا آحاد جامعه و ارگانهای مختلف با توجه به نظر شرع و قانون الهی به وظیفه خود مبادرت ورزند.

مواد مخدر مشکلی جهانی:
توجه به برخی از مشکلات ناشی از مواد مخدر و استعمال آنها انگیزه ما را در مبارزه‌ای جدی بیشتر می‌کند.
امروزه در زمینه سیاست، بخشی از سیاستهای جهانی، تحت الشعاع اهداف و امیال گروههای مافیائی و سردمداران آنها قرار گرفته، و بسیاری از سیاستمداران بین المللی را در دام خویش گرفتار نموده است، بطوریکه هر یک به نوعی در امر اشاعه مواد مخدر سهیم می‌باشند.
در قلمرو مذهب و فرهنگ، مواد مخدر وسیله و ابزاری جهت جلوگیری از رشد مذهب خواهی و گرایش به دین و فرهنگ اصیل اسلامی، علی الخصوص در قشر جوان شده است، جوانانی که با آن فطرت پاک و خدادادشان، بهترین زمینه را جهت پذیرش مذهب و تربیت صحیح، داشته و دارند.
از دیدگاه اجتماعی، مواد مخدر بخشی از نیروهای فعال و پرتوان جامعه را مشغول خود نموده است، و به جای آنکه از توان خویش در سازندگی و فعال کردن چرخ اقتصادی کشورشان بهره گیرند، وقت گرانبهای خویش را صرف رفت و آمد به بیغوله‌ها و مراکز فساد می‌نمایند. علاوه بر آن، سلامت و بهداشت جامعه و افراد آن را در معرض خطر و نابودی قرار داده و زمینه بسیاری از انحرافات اجتماعی را فراهم آورده است.
در میدان اقتصادی، همه ساله مبالغ سرسام آوری از حقوق ملتها صرف مواد مخدر می‌گردد.
در محدوده خانواده، این ماده مرگبار، کانون گرم خانواده را در معرض خطر و از هم پاشیدگی قرار داده و منشا بسیاری از اختلافات خانوادگی، طلاقها و جدائیها، بی سرپرستی کودکان معصوم و... گردیده است.

علم و دانش را نیز با کمال تاسف مسخر خویش ساخته است به گونه‌ای که کارآمدترین و مجهزترین لابراتوارهای ساخت مواد مخدر، از تازه‌ترین دانشهای فنی و تکنیکهای پیشرفته روز، ساخته شده و راه اندازی گردیده است و گروهی از محققان و اندیشمندان که باید وقت ارزشمند خویش را در راه پیشبرد علم و دانش در دانشگاهها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بگذرانند، خویشتن را سرگرم تولید و تنوع بخشی به مواد مخدر و نحوه کاربرد آن گردانیده اند.
و هزاران هزار نابسامانی و ناهنجاری دیگر که مواد مخدر برای کشورها و ملتها به ارمغان آورده است.
براستی موضوعی با چنین ابعاد گسترده‌ای، شایستگی تحقیق و پژوهش توسط محققین و ارشاد و تبلیغ توسط مبلغین و گویندگان اسلامی ندارد؟
اکنون بر ماست که در برابر این معضل با هوشیاری بایستیم و نقشه‌های شوم دشمنان را نقش بر آب سازیم. جمهوری اسلامی ایران در رویارویی با این معضل با داشتن قاطع‌ترین قوانین مبارزه با مواد مخدر و یکی از درخشان‌ترین کارنامه‌های مبارزه در این راه، برای ادامه تلاش، به فعالیتهای تبلیغاتی برای آگاهی جامعه خصوصا نسل جوان نیاز دارد و بر همگان روشن است که حوزه‌های علمیه و فضلاء عزیز آن می‌توانند از طرق گوناگون در نجات جامعه از این بلیه خانمانسوز پیشگام باشند و با ارشاد و آگاهی دادن، خصوصا به نسل جوان، در منابر و مجالس وعظ و... جامعه اسلامی را به راه صواب رهنمون شوند.
تبیین وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدر
ریشه استفاده از مواد مخدر به استناد الواح گلی مکشوفه، به یازده هزار سال قبل؛ زمانی که سومریان شیره تریاک را می‌گرفتند، برمی گردد.
بر طبق آنچه که در تاریخ ثبت شده است، سومریان ضمن استفاده از تریاک به عنوان یک داروی مسکن، تدریجا به عنوان «مخدر» نیز آن را مورد استفاده قرار دادند.
دامنه این بحران و فاجعه وخیم در جهان امروز گریبانگیر بیش از 6/455 میلیون نفر جمعیت جهان می‌باشد.

متاسفانه این بلای خانمان سوز و بحران عظیم، نظام جمهوری اسلامی ایران را نیز در برداشته و می‌رود که به یک تهدید ملی تبدیل گردد.
آمار دقیقی از معتادان کشور، قبل از انقلاب در دست نیست و گزارشات ارائه شده آمار ضد و نقیضی را ارائه کرده اند. بر اساس گزارشی که توسط انجمن مبارزه با تریاک و الکل در سال 1322 منتشر شد، تعداد معتادان کشور 5/1 میلیون نفر (تقریبا 11% از جمعیت 14 میلیون نفری) بوده است. در گزارش دیگری، تعداد معتادان در سال 1346 بین 300 تا 400 هزار نفر ذکر شده است. گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر حکایت از وجود 2 میلیون نفر معتاد (از جمعیت 20 میلیونی) در سالهای قبل از انقلاب دارد.
در سال 1358 سازمانهای بین المللی اعلام کردند که ایران در بین کشورهای جهان بیشترین تعداد معتاد را نسبت به جمعیتش دارا می‌باشد.
آخرین آمار رسمی حاکی از وجود دو میلیون نفر معتاد در کشور است (000/200/1 نفر معتاد رسمی و 000/800 نفر که به صورت تفننی مصرف می‌کنند) .
در طول سالهای 1359 تا 1376 از مجموع 000/300/1 نفری که در ارتباط با مواد مخدر توسط نیروهای انتظامی دستگیر شده اند 46% آنها معتاد بوده اند (2) .
طبق آخرین گزارشات اگر شیوه مبارزه با مواد مخدر و کشت آن در افغانستان به همین منوال پیش رود، تعداد معتادان به مواد مخدر کشور در سال 1400 به 20 میلیون نفر خواهد رسید (3) .
کشورهای عمده تولید کننده مواد مخدر در جهان:
 
1. افغانستان
این کشور حدود 20 سال است که دستخوش اغتشاش، بی نظمی، آشوب و جنگهای داخلی است و عمده‌ترین منبع در آمد گروههای افغان کشت خشخاش و تولید تریاک می‌باشد. تولید سالانه تریاک افغانها را نمی‌توان دقیقا برآورد کرد و حتی هیاتهای اعزامی از ارگانهای مربوط به سازمانهای بین المللی مقدار تولید را متفاوت گزارش می‌دهند.
در گزارشی از اینترپول، تریاک تولید شده در سال 1997 میلادی، 2800 تن ذکر شده و در گزارش وضعیت جهانی هروئین 96 - 95 همین سازمان، تولید سالانه تریاک در افغانستان بین 2500 تا 3200 تن اعلام گردیده که با توجه به کشفیات و میزان مصرف کشورهای مرتبط با تولید افغانستان، میزان تولید سالانه تریاک این کشور، حدود چهار هزار تا چهار هزار و پانصد تن تخمین زده می‌شود.
حکومت طالبان به علت کسب درآمد زیاد از کشت مواد مخدر، آن را ترویج کرد و در شرایط کنونی (دولت فعلی) مبارزه با مواد مخدر در افغانستان به ویژه پس از حضور نیروهای آمریکایی عملا به حال خود رها شده است. (4)

نکته قابل بیان:
گاهی بهای مواد مخدر از داخل افغانستان تا اروپا به بیش از 500 برابر افزایش می‌یابد.
در افغانستان علاوه بر تریاک، حشیش نیز تولید می‌گردد و در بعضی مناطق این کشور شاهدانه بصورت خودرو هم می‌روید.

2. پاکستان
قسمتی از نوار مرزی این کشور از بدو استقلال پاکستان به صورت خود مختار اداره می‌شود و دولت این کشور می‌گوید، تسلطی بر این قسمت قبیله نشین ندارد و در این منطقه است که خشخاش کشت می‌شود و لابراتوارهای ثابت و سیار هروئین سازی، فعال می‌باشند.

3. منطقه مثلث طلایی
کشورهای جمهوری لائوس، میانمار و تایلند نیز از دیگر مراکز تولید مواد مخدر می‌باشند.

موقعیت جمهوری اسلامی ایران:
جمهوری اسلامی از طرف شرق، 1925 کیلومتر مرز مشترک با دو کشور تولید و صادر کننده مواد مخدر دارد، افغانها تا کنون هر قدر توانسته اند تریاک تولید کرده اند و به آنها توصیه شده بود اگر ممکن باشد در پشت بامهایشان نیز خشخاش بکارند و تریاک تولید نمایند. تولید تریاک آنها در سال 1381 به حدود سه هزار تن تخمین زده می‌شود و در تولید تریاک، افغانها گناهکارترین ملتها هستند.
در قسمت قبیله نشین پاکستان (که هم مرز با افغانستان و جمهوری اسلامی ایران است) علاوه بر کشت خشخاش و تولید تریاک، لابراتوارهای مجهز، تریاکهای افغانها را به اضافه تریاکهای خودشان به مرفین و هروئین تبدیل و قاچاق می‌کنند.
نزدیک‌ترین مسیر قاچاق مواد مخدر از کشورهای پاکستان و افغانستان به اروپا از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران، به مقصد ترکیه و مسیر بالکان است، از اینرو اهمیت وضعیت استراتژیک کشور ما و سختی مرزبانی در طول 1925 کیلومتر مرز مشترک با دو کشور تولید و صادر کننده عمده مواد مخدر جهان برای همه کس قابل درک است.
در کشورهای مجاور شمالی ایران نیز بعد از فروپاشی شوروی کشت گیاهان منبع ماده مخدر و رویش بوته‌های شاهدانه بصورت خودرو رایج و معمول گشته است.

کشور ترکیه در غرب جمهوری اسلامی ایران مشهورترین کشور ترانزیت مواد مخدر تولید شده در افغانستان و پاکستان و ترانزیت مواد شیمیائی مانند انیدرید استیک از اروپا به کشورهای تولید کننده هروئین و تا حدودی قاچاق مواد مخدر مصنوعی به کشورهای عربی جنوب خلیج فارس است.

شهر استانبول یکی از مراکز مهم ملاقاتهای قاچاقچیان بین المللی است که علاوه بر راههای زمینی و جاده بالکان از بنادر و راههای هوایی این کشور نیز استفاده می‌کنند.
به نظر می‌رسد چون در کردستان عراق ثباتی وجود ندارد، قاچاقچیان از این مسیر نیز استفاده‌های لازم را می‌برند.
در جنوب ایران اگر چه خلیج فارس قرار دارد ولی کشورهای جنوب خلیج فارس خصوصا بندر دبی از اهداف قاچاقچیان محسوب می‌شود و از نظر جغرافیایی استفاده از راههای ایران برای آنان مقرون بصرفه است.

نتیجه:
محدوده کشور جمهوری اسلامی ایران محاط در بین کشورهای تولید، صادر، ترانزیت کننده و کشورهای هدف قاچاقچیان قرار گرفته است.
فعالیتهای چشمگیر و پرهزینه‌ای که دولت جمهوری اسلامی ایران برای انسداد فیزیکی مرزها متحمل شده و مرزبانانی مؤمن و متعهد نسبت به انقلاب اسلامی که در شرایط بسیار سخت به حفاظت از مرزها مشغولند ضروری می‌باشد ولی کافی نیست. همه می‌دانیم که مواد مخدر هم اکنون نیز به راحتی در دسترس مصرف کنندگان قرار می‌گیرد، زیرا وقتی قرار باشد از ترانزیت انواع مواد مخدر عبوری از خاک کشور جلوگیری شود، مسلما قسمت عمده‌ای از آن در داخل کشور سرریز شده و همین امر یعنی دسترسی آسان به مواد مخدر منجر به اعتیاد و شیوع و بروز آن در جامعه می‌گردد.

انواع مواد مخدر و زیانهای آن
مواد اعتیاد آور موادی هستند که مصرف آنها اعم از شیمیائی و صنعتی و طبیعی در فرد عارضه اعتیاد را بدنبال داشته باشد. اما از آنجا که سردسته این مواد را مواد مخدر تشکیل می‌دهد، تقریبا اصطلاح مواد اعتیاد آور با مواد مخدر مترادف گشته و مفهوم یکسانی را القاء می‌کند.
عبارت مواد مخدر اصطلاحی است که از سال 1338 ه. ش در قانونگذاری و سازمانهای مبارزه با این مواد در ایران مورد استفاده قرار گرفته است و به تمامی موادی گفته می‌شود که بر انسان اثر گذاشته و وابستگی جسمی و روانی به وجود می‌آورند. در واقع هر گونه عادت یا وابستگی جسمی و روانی عمیق ارگانیزم به دارو را اعتیاد گویند. از سوی دیگر هر فرد می‌بایست از سه مرحله زیر بگذرد تا در ورطه اعتیاد بیافتد.

الف: آشنائی با مواد؛
ب: عادت به استعمال نامرتب ماده مخدر همراه با شک و تردید در اعتیاد؛
ج: شروع واقعی اعتیاد که ناشی از وابستگی کامل به مواد است.

مواد مخدر بر حسب آثاری که روی فعالیتهای ذهنی و سلسله اعصاب می‌گذارند طبقه بندی می‌شوند. بدین ترتیب معمولا تمام مواد مخدر در چهار طبقه کلی:

1. مواد سستی زا یا مواد کند کننده سیستم اعصاب مرکزی (مانند تریاک)
2. مواد توان افزا یا مواد ایجاد کننده هیجان و انرژی (مانند کوکائین)
3. مواد توهم زا یا تحریک کننده سیستم اعصاب مرکزی (مانند ال. اس. دی)
4. مواد شیمیایی فرار (مانند بنزین)
قرار می‌گیرند و به دو صورت طبیعی و صنعتی بدست می‌آیند.

مواد مخدری که امروزه رایج و مشهود هستند عبارتند از:
تریاک، مرفین، کدئین، پاپاورین، نارکورتین، بتائین، هیادرومرفین، نارسئین، مپردین، متادون، هروئین، کوکائین، آمفتامین، آتروپابلادونا، اس. تی. پی، ال. اس. دی، پسیلوسین، پیوت، سکانین، بنگ (حشیش - ماری جوانا - چرس) ، سترکنین، فان یکلدین (پی. سی. پی) ، فنفلورامین، فنیترمین، فینمیترازین، تات، کاپی و کافئین.
حال به معرفی پرمصرف‌ترین مواد مخدر شناخته شده در ایران و جهان می‌پردازیم و سپس زیانهای آنها برای جسم و روح را بررسی می‌کنیم.

تریاک:
ماده‌ای است که از گیاه خشخاش (کوکنار) که در مناطق معتدل می‌روید، و دارای گلهائی به رنگ قرمز تیره است، بدست می‌آید. این ماده را از گرز خشخاش که ابتدا به صورت شیره‌ای سفید رنگ است و در مجاورت هوا تغییر رنگ می‌دهد و کم کم قهوه‌ای و سفت می‌شود، با مالش دادن و یا حرارت بدست می‌آورند و مصرف آن از طریق دود کردن و یا خوردن انجام می‌شود.

زیانها:
از کار افتادگی و اختلال در دستگاه اعصاب مرکزی، تاثیر سوء بر سلولهای بدن، کند ذهنی و کودنی، سرگیجه، کندی تنفس و تنگی نفس (که در اثر از کار افتادگی مرکز تنفسی مغز بوجود می‌آید) ، بیماریهای گوناگون دستگاه تنفس مانند: برونشیت، آمفیزم و آمادگی برای دچار شدن به سل ششی و...
بیماریهای ریوی، قلبی، گوارشی، گردش خون و اختلالات روانی از دیگر عوارض مصرف تریاک بر انسان است. معتادان به تریاک طاقت تحمل امراض سخت و تبهای دراز مدت را ندارند. ضعف عمل تمرکز در کانون بیضی چشم و نزدیک بین شدن آن، از عوارض مصرف تریاک بر روی چشم است. بر اثر مصرف تریاک، کبد که یکی از عضوهای مهم بدن است و یکی از وظایفش، ترشح صفرا و کمک به عمل گوارش است از کار می‌افتد. از نظر آثار روانی نیز، هر چه مدت اعتیاد بیشتر شود، عواطف و احساسات کمتر می‌شود، هوش و حافظه رو به کاستی می‌رود و صفتهای پسندیده از انسان گرفته می‌شود.

حشیش: (5)
حشیش - به عنوان عمده‌ترین ماده مخدر مصرفی در دنیا (6) - ماده‌ای است قهوه‌ای رنگ که از گل و ساقه گیاهی به نام «شاهدانه هندی‌» یا «کانابیس‌» در مناطق گرمسیر و حاره بدست می‌آید. این گیاه دارای بوته‌های بزرگ است که گاه تا دو متر می‌رسد، دانه‌های فندقی شکل دارد و از برگهای آن ماده سمی حشیش گرفته می‌شود. حشیش به صورت مخلوط با آب که به آن بنگ آب گویند، یا مثل توتون در سر قلیان یا چپق یا پیپ و یا قرار دادن در داخل سیگار و یا به شکل جویدن و در دهان گذاشتن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زیانها
ضررهای زیادی به واسطه استفاده حشیش بر شخص معتاد وارد می‌شود که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
بیهوشیهای مکرر در اثر اختلال کارکردهای مغز، ناتوانی در تمرکز فکری، آسیب دیدگی مجموعه اعصاب مرکزی، اختلال حواس و شعور و آگاهی، تسلط افکار جنون آمیز و دیوانگی بر فرد معتاد، از کار افتادن و یا خشک شدن قوه نامیه مغز، پیری زودرس در فعالیتهای مغزی، کند ذهنی و کودنی، ضعف و اختلال در قوه حافظه و دچار فراموشی شدن، از آثار سوئی است که به واسطه مصرف حشیش دامنگیر شخص معتاد می‌شود.
ضعیف شدن نیروی درک و شناخت اشیاء، ابعاد و جهات، و خلط بین آنها، اختلال در ادراک، ناتوانی در برابر درک خطرها، تشنجات عصبی، بیهوشی، غش کردن و از کار افتادن سلولهای مغزی، آسیب دیدگی رگها در بدن و سفت شدن آنها نیز از دیگر اثرات سوء حشیش است. تاثیر سوء مصرف حشیش بر دیگر دستگاههای بدن مانند: دستگاه گوارش و جهاز هاضمه، دستگاه گردش خون و قلب، مجاری تنفسی، حواس پنجگانه و آثار سوء آن بر تولید نسل و قوای جنسی، از مهمترین ضررهای مصرف حشیش می‌باشد.

هروئین:
پودری است تقریبا سفید رنگ و کریستال مانند که با عمل تقطیر، به طور مستقیم از مرفین، استخراج می‌شود.
هروئین به روشهای گوناگون، مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچون استنشاق از راه مجاری تنفسی، خوردن، تزریق زیر پوست و تزریق داخل سیاهرگ که اثر استعمال آن از سایر موارد، بیشتر است.

زیانها
بیشترین اثرات مخرب مصرف هروئین بر مغز و اعصاب است که عمدتا موجب آشفتگی اعصاب و سلولهای عصبی، کاهش قوه تفکر، اختلال در سلسله اعصاب و مغز، از دست دادن ادراک، تحریک مراکز عصبی و دچار شدن به اختلال کارکردی می‌شود، از نظر روحی و روانی نیز موجب افسردگی، ترس و نگرانی، احساس وابستگی شدید، گوشه گیری، انزواطلبی و تغییر در رفتار، سوءظن، از دست دادن ارزشهای اخلاقی، احساس خجالت و حقارت و کمبود بیش از حد، بداخلاقی، عدم اعتماد به نفس و گریز از واقعیتها می‌شود. علاوه بر این مصرف هروئین دهها اثر سوء و نامطلوب روانی و روحی دیگر نیز به همراه می‌آورد.
مصرف هروئین بر مجاری تنفسی نیز اثر گذاشته و کاهش میزان تنفس، نفسهای کند و غیر عمیق، تنگی نفس، مرض سل و آسیب دیدگی ریه را به همراه دارد. زیانهای آن بر دستگاه گردش خون و قلب علاوه بر اختلالات مربوط به آن دستگاه، عوارضی از قبیل بیماری قند خون، فشار خون و عفونت و سفت شدن کبد می‌باشد. اثرات هروئین بر دستگاه گوارش همراه با اختلالات شدید و خطرناک در دستگاه گوارش عبارتند از: ایجاد یبوست شدید، گرفتگی روده‌ها و ضعف حرکت در روده‌ها، انقباضات شدید معده و روده، از بین بردن آنزیمهای هضم غذا در معده، کم اشتهایی و اختلال در تغذیه و تهوع که همواره در بین معتادان به این ماده مخدر مشاهده می‌شود.

مرفین:
مرفین ماده اصلی گرفته شده از تریاک است که هم از تریاک و هم از ساقه خشخاش بدست می‌آید و به صورت پودر کریستالی به رنگ قهوه‌ای روشن یا سفید است که به صورت خوردن، کشیدن و تزریق استفاده می‌شود.

زیانها:
مرفین به فاصله 15 تا 30 دقیقه، اثرات تخدیری خود را بر سیستم عصبی به جا می‌گذارد و دستگاه عصبی را با تظاهراتی چون آرام بخشی، خواب آلودگی، تسکین درد و... متوقف می‌سازد. این ماده مخدر تاثیرات سوئی بر دستگاه تنفسی و مجاری آن، دستگاه گوارشی، دستگاه گردش خون، کلیه‌ها و مثانه و مجاری ادراری، پوست و سیستم روحی و روانی فرد معتاد دارد.

آثار مرفین بر دستگاه تنفسی:
مصرف نیم تا یک گرم آن اثر سمی در بدن دارد و جهاز تنفس انسان را دچار سکته می‌سازد.

آثار مرفین بر دستگاه گوارشی:
کاهش بزاق دهان و شیره معده، اختلال در هضم غذا و فعالیت روده‌ها، ایجاد یبوست، ورم معده، کم شدن حرکات معده، انقباض عضلات روده‌ها و ایجاد یک سلسله تغییر و تحولها در دستگاه گوارشی که نتیجه آنها یبوست و سوء هضم است.
آثار مرفین بر کلیه و مثانه و مجاری ادراری:
تکرر ادرار و اشکال در دفع ادرار توام با درد، کم شدن و یا از بین رفتن قوه جنسی و منقطع شدن عادت ماهانه در زنان.

آثار روحی و روانی مرفین:
اضطراب و ترس، بی علاقگی به زندگی، ناراحتی در خواب، بیدار خوابی، ناتوانی در تمرکز فکر، خیره شدن به یک نقطه، کاهش تیزبینی، از دست دادن توانائی کلامی مناسب و کار صحیح، عدم توجه به خانواده و نادیده گرفتن آنها، ضعف و بی حالی، کسالت و اهمال کاری، روی آوردن به دروغ و حیله و... ، گوشه گیری و انزواطلبی، عفونت و تنبل شدن کبد، عرق کردن بسیار زیاد، طولانی شدن مدت آبستنی در زنان، ابتلاء به مرض ایدز در اثر استفاده از سرنگ آلوده و جان سپردن در اثر مسمومیت و سکته از آثار زیان بار مرفین است.

کوکائین:
کوکائین پودر سفید رنگ شفافی است که از برگهای درخت «کوکا» گرفته می‌شود. این درخت در اطراف کوههای آندار آمریکای جنوبی به طور طبیعی می‌روید ولی محل اصلی آن کشور پرو است. این ماده مستقیما از برگهای کوکا استخراج می‌شود و پس از ترکیب شدن با جوهر نمک (اسید هیدروکلریک) محلولی بی بو، سفید و نرم بدست می‌آید. این ماده که معمولا شبیه برف به نظر می‌رسد از راه استنشاق در بینی یا تزریق در رگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زیانها:
ایجاد ضعف و اختلالات گوناگون در قوای عقلانی و ادراکی، ناتوانی در کارهای فکری، دچار اوهام و تخیلات شدن، تصویر اشیاء غیر واقعی، عدم کارکرد صحیح حافظه، ایجاد سوء تغذیه و بی اشتهایی، افسردگی، اضطراب و ناآرامی، منزوی شدن، اختلال در خواب، ضعف مغز و تحلیل رفتن قوای جسمی و عقلی در ظرف 5 تا 10 سال، سردرد و دردهای شدید دیگر، انواع مسمومیتها و غیره.
مصرف کوکائین مانند مواد مخدر دیگر، زیانهایی را بر قلب و دستگاه گردش خون، دستگاه گوارش، دستگاه تنفس، سیستم مغز و اعصاب و ساختار روانی معتادان به جای می‌گذارد.
به طور کلی استعمال مواد مخدر در تمام گونه‌های آن اثرات مشابهی بر فرد دارند و حالاتی که متعاقب آن به شخص دست می‌دهد معمولا احساس خوشحالی و رضایت، رؤیاهای شیرین، نقصان حرکات ارادی، خواب آلودگی، احساسات مبهم نسبت به موقعیتهای مکانی و زمانی، کاهش میل جنسی، تسکین درد و... می‌باشد.

مواد مخدر و اعتیاد به آن از دیدگاه اسلام
غالب مواد مخدر همچون حشیش، هروئین، مرفین و... در دوره‌های اخیر پدید آمده اند و چون در زمان پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و ائمه طاهرین علیهم السلام موجود نبوده اند، توقع نمی‌رود که از آنها به طور خاص درباره این مواد سخنی به میان آمده باشد، گر چه در میان اخبار و روایات رسیده از طریق شیعه و اهل سنت، روایاتی به چشم می‌خورد که در آنها از برخی مواد مخدر یاد شده است.
البته در میان آیات و روایات وارد شده از طریق راویان شیعه، اخباری وجود دارد که در آنها حکم روی عنوان کلی مثل مسکر، مضر و... رفته است و قابل تطبیق بر انواع مواد مخدر می‌باشد که به مواردی از آنها اشاره می‌شود.

آیات:
1. قرآن کریم می‌فرماید:
«وانفقوا فی سبیل الله ولا تلقوا بایدیکم الی التهلکة واحسنوا ان الله یحب المحسنین‌» (7) ؛ «در راه خدا انفاق کنید و با دست خود، خود را به هلاکت نیندازید و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست دارد.‌»
آیه کریمه فوق متضمن دو امر و یک نهی می‌باشد و فقره میانی آن، یعنی:
«ولا تلقوا بایدیکم الی التهلکة‌» از جمله ادله‌ای است که گروهی از فقیهان شیعه و سنی برای استنباط حکم اضرار به نفس بدان تمسک جسته و استدلال کرده اند. با توجه به مضرات استفاده از مواد مخدر، می‌توان از این آیه بر حرمت آن استدلال کرد.
2. در اینکه اعتیاد به مواد مخدر یکی از مصادیق بارز اسراف وتبذیر است ابهامی وجود ندارد. طی یک تحقیق، خسارتهای اقتصادی مواد مخدر در سال 1376 در ایران حدود 700 میلیارد تومان بوده است (8) .
در آئین مقدس اسلام و احکام نورانی آن احکام ویژه‌ای در مورد اسراف و تبذیر صادر گردیده و آیات زیادی در این خصوص مورد استناد فقهاء و عالمان قرار گرفته است؛ قرآن کریم می‌فرماید:
«ان المسرفین هم اصحاب النار» (9) ؛ «بدرستیکه اسراف کاران اهل آتشند.‌»
«ان الله لا یهدی من هو مسرف کذاب‌» (10) ؛ «خداوند، اسراف کار دروغگو را هدایت نمی‌کند.‌»
«کلوا واشربوا ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین‌» ؛ (11) «بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف کاران را دوست ندارد.‌»
«ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین‌» ؛ (12) «تبذیر کنندگان برادران شیاطین بودند.‌»
با عنایت به آیات فوق، استفاده از مواد مخدر از باب اسراف و تبذیر ممنوع است.

روایات:
1. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: «لا ضرر ولا ضرار فی الاسلام‌»
اولین حدیثی که ممکن است به آن استدلال و استناد و از مفادش برای کشف حکم اضرار به نفس استفاده شود، حدیث شریف نبوی «لاضرر» است.
این روایت که از قدیم مورد توجه ویژه فقها و عالمان اسلامی بوده و بحثهای گسترده‌ای در اطرافش صورت گرفته، تا آنجا در فقه مورد توجه است که به عنوان (قاعده لاضرر) از آن یاد شده است.
2. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: «سیاتی زمان علی امتی یاکلون شیئا اسمه البنج انا بری ء منهم وهم بریئون منی (13) ؛ زمانی بر امت من خواهد آمد که از چیزی به نام بنگ استفاده می‌کنند. من از آنان بیزارم و آنان نیز از من بیزارند.‌»
3. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمودند: «سلموا علی الیهود والنصاری ولا تسلموا علی آکل البنج (14) ؛ بر یهود و نصارا سلام کنید ولی بر کسی که از بنگ استفاده می‌کند سلام نکنید.‌»
4. قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «من احتقر البنج فقد کفر (15) ؛ هر کس بنگ را کوچک شمارد، کافر شده است.‌»
نقش روحانیت در مبارزه با مواد مخدر
بر همه روشن است که قانون اساسی و سایر قوانین و مقررات نظام مقدس جمهوری اسلامی از قرآن کریم و احکام دین حنیف اسلام نشات گرفته و امروزه همه امور اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... در کشور ایران، رنگ و بوی مذهبی دارد و مراجع تقلید عظیم الشان، علمای اعلام، ائمه جماعات، خطبا، وعاظ و مدرسین حوزه‌های علمیه نقش بسیار مؤثری در ارشاد و آگاهی دادن به مردم دارند. امروزه عمق فاجعه و اهمیت بلای خانمانسوز مواد مخدر و اعتیاد می‌طلبد که همانطور که رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی رحمه الله مشکل مواد مخدر را به عنوان یک معضل اجتماعی تشخیص دادند و قانون گذاری در جهت حل این معضل را به مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی ارجاع نمودند، تمام روحانیون به این مشکل فاجعه آمیز جامعه توجه خاص مبذول دارند و هر اقدامی که می‌توانند برای حل آن انجام دهند.
اگر از بعد نهی از منکر، مواد مخدر را تحت بررسی قرار دهیم، امروزه هر نوع دخالت در امر تولید، توزیع، مصرف و... مواد مخدر به منظور اعتیاد عمل منکر است و بر همه خصوصا طبقه روحانی که دارای نفوذ کلام هستند و سخنرانی در مجالس، اجتماعات مذهبی، سیاسی و رسانه‌های گروهی را در اختیار دارند واجب است که مردم را نهی از منکر نموده و از مواد مخدر با ذکر دلایل و نقل فتوای مراجع بزرگوار برحذر دارند.
آیات عظام و مراجع بزرگوار تقلید به حرمت استفاده از مواد مخدر فتوا داده اند، اما برای حل معضلی با این ابعاد گسترده که امروزه هیچ مشکل اجتماعی را به وخامت آن نمی‌توان یافت، فعالیت شدیدتری لازم است.
اگر عزیزان روحانی و غیرروحانی به این مشکل حاد اجتماعی توجهی خاص مبذول ندارند، به نظر می‌رسد به زودی روزی خواهد رسید که جز ندامت و اظهار تاسف عذر موجهی نداشته باشیم تا نسبت به عملکردمان در این برهه از تاریخ حکومت جمهوری اسلامی ایران درباره آثار سوء و فراگیر مواد مخدر، ابراز داریم.
البته لازم به ذکر است، فعالیتهای فرهنگی و مذهبی پیشوایان دینی از مقامات مسئول رفع تکلیف نمی‌کند و ماموران مبارزه با مواد مخدر باید فعالیتهای بازدارنده را تشدید نمایند.
در شرایط فعلی با توجه به عمق فاجعه مواد مخدر بر همگان، علی الخصوص روحانیون عزیز و دلسوز است، که مشکل مواد مخدر را با یک بسیج فرهنگی، مذهبی و عمومی مستمر که مرکز هدایت و رهبری آن در حوزه علمیه قم باشد با کمک ستاد مبارزه با مواد مخدر آغاز کنند و مادام که مشکل مواد مخدر ادامه دارد این بسیج عمومی نیز فعال باشد و هر روز نسبت به قبل بر تشدید فعالیتها افزوده شود.
اگر چنین نشود، دیری نمی‌گذرد که این سرطان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، تمام بدنه کشور و جامعه را فراگرفته و حتی استقلال ما را تهدید و ارکان کشور را متزلزل خواهد کرد به نحوی که اگر بی توجهی ادامه یابد بزودی بلای خانمانسوز مواد مخدر را در حدی از ویرانگری می‌یابیم که قابل جبران، کنترل و مهار کردن نخواهد بود.

نظر علماء و فقهاء در خصوص حرام بودن مصرف مواد مخدر:
در کلمات و عبارات علما (تا آنجا که ما به آن رسیده ایم) شیخ مفید (متوفی 413 ه. ق) نخستین کسی است که از بنگ و سکرآور بودن آن سخن گفته (16) و بعد از او هم علمای دیگر مطالبی درباره مواد سکرآور و مخدر در کلمات خود دارند.
شیخ بهائی (متوفی 1031 ه. ق) می‌نویسد: «خوردن بنگ حرام است.‌» (17) واز مرحوم آیة الله سید حسین طباطبائی بروجردی (متوفی 1380 ه. ق) استفتاء شده است که:
«استعمال مخدرات از قبیل تریاک، شیره، مرفین و غیره اعم از خوردن و کشیدن در غیر موارد تجویز پزشکی با توجه به اینکه استعمال آنها به

اتفاق اطباء برای بدن مضر است چه صورت دارد؟»
ایشان در جواب مرقوم فرموده اند: «همیشه نوشته‌ام، مقتضی است مسلمین بلکه تمام عقلاء از این سموم مهلکه خود را نجات دهند.‌»
در استفتائاتی که از حضرت آیة الله العظمی امام خمینی رحمه الله منتشر شده کرارا عدم جواز خرید، فروش و اعتیاد به مواد مخدر تصریح شده است.
از حضرات آیات عظام دیگر نیز استفتائاتی شده و فتاوای آنان دال بر حرام بودن خرید، فروش و اعتیاد به مواد مخدر است. به عنوان نمونه یک استفتاء را مطرح کرده و پاسخ برخی از مراجع تقلید را نقل می‌کنیم.

سؤال ??
استعمال مواد مخدر از قبیل بنگ، حشیش، تریاک، هروئین، مرفین، ماری جوانا و... به صورتهای گوناگون (خوردن، آشامیدن، دود کردن، تزریق، شیاف) چه حکمی دارد؟

- آیة الله العظمی خامنه‌ای مد ظله العالی: «هر نوع استعمال هرگونه مواد مخدر و استفاده از آن به ملاحظه مضرات معتنی بهای فردی و اجتماعی که بر آن مترتب است شرعا حرام است مگر در موارد استثنائی.‌»

- آیة الله العظمی اراکی رحمه الله: «استعمال به نحو مذکور اضرار به نفس است و حرام می‌باشد.‌»

- آیة الله العظمی میرزا هاشم آملی رحمه الله: «اعتیاد به مواد مخدر حرام است و بر مسلمانان واجب است که از این مواد خانمانسوز دوری نمایند.‌»

- آیة الله العظمی تبریزی مد ظله العالی: «اعتیاد به مواد مخدر مزبوره که نوعا آفت اجتماعی دارند جایز نیست.‌»

- آیة الله العظمی فاضل لنکرانی مد ظله العالی: «جایز نیست.‌»

- آیة الله العظمی مکارم شیرازی مد ظله العالی: «به هر صورت حرام است.‌»

آیة الله العظمی بهجت مد ظله العالی: «مصرف هروئین و نظیر آن حرام است و آنچه در ارتباط با آن است حکم خود را دارد و خرید و فروش آن هم جایز نیست و اعتیاد به تریاک جایز نیست و مقدمات آن هم جایز نیست و احتراز لازم است.‌»
توصیه‌های برخی از مراجع عظام تقلید

امام خمینی رحمه الله:
«این هم (مواد مخدر) یک توطئه است که قدرتهای بزرگ به این وسیله به ما ضربه می‌زنند.‌»
مقام معظم رهبری مد ظله العالی:
«غرق کردن نسل جوان در فسادهای گوناگون و اعتیاد به مواد مخدر و سکرآور یک سیاست پیاده شده استعمار و استکبار است.‌»

آیة الله العظمی فاضل لنکرانی:
«من اتفاقا شخصا خودم نسبت به این مسئله مواد مخدر یک حساسیتی دارم، برای اینکه ملاحظه می‌کنم افرادی که گرفتار این مسئله هستند، حالا بر طبق آنچه من تشخیص دادم، اینها یا به طور کلی از انسانیت منحرف شدند و دیگر نمی‌شود کلمه انسان را بر ایشان اطلاق کرد و یا حداقل تا حدی از انسانیت منحرف شده اند. انسان نمی‌تواند با مواد مخدر ارتباط داشته باشد، برای اینکه این مستلزم خروج از انسانیت است یا به نحو مطلق یا فی الجمله و عملا هم ما این معنا را می‌بینیم.
باید سازمان تبلیغات ما یکی از مسائلی را که به مبلغین تاکید می‌کند مسئله مواد مخدر و مبارزه با آن باشد، اینها صحبت کنند در مجالسی که متناسب است و ضررهای دنیوی و اخروی استفاده از مواد مخدر را بیان کنند، اکتفا نکنید به مسئله رادیو و تلویزیون...»

آیة الله العظمی بهجت:
«شکی نیست که مصرف مواد مخدر حرام است، ضرر مرض آور است، نمی‌شود بگوئیم که حرام نیست، تریاک کشی هم همینطور است... چه ضرری! که هم در مال و هم در بدن و در همه چیز است. این را همه می‌دانند که اضرار حرام است، شما می‌توانید از همه علماء که واسط بین ما و اعلاء علیین هستند سؤال کنید. این اشتباه محض است که بعضی فکر می‌کنند اینها (مصرف مواد مخدر) لذایذ است.‌»

آیة الله العظمی مکارم شیرازی:
«به عقیده بنده مهمترین راه مبارزه با مواد مخدر مبارزه فرهنگی است؛ یعنی اگر ابعاد و آثارش را از طریق مختلف نشان بدهند و جامعه آگاهی پیدا کند بسیاری از مواد مخدر فاصله می‌گیرند.
اگر از طرق مختلف آموزش داده شود و سطح فرهنگ مخصوصا نسل جوان بالا برود درباره مواد مخدر و بدانند بلائی است که وقتی انسان گرفتارش بشود نجات از آن بسیار مشکل است، من معتقدم که تا حد بسیار زیادی ما جلو این کار را می‌توانیم بگیریم و موفق خواهیم شد.‌»

آیة الله العظمی وحید خراسانی:
«باید با این جوان (معتاد) مثل پدری با فرزند مریض معامله کنیم، به لطف، به عنایت، به نصیحت، ممکن نیست عوض نشود و از آن چیزها (مواد مخدر) منعش کنیم و نگذاریم به او برسد، وسایل علاجش را فراهم کنیم. اگر چنانچه این راهها طی شود، سال دیگر تعداد معتادان کمتر می‌شود، منتهی همه باید دست به دست هم بدهیم، این یک کاری است که تنها از دست یک گروه برنمی آید. مثل آتشی است که به یک شهر افتاده، آن وقت یک عده برای خاموش کردن آتش کافی نیستند، همه باید کمک کنند....
شما هر کدام از اینها را اگر از درد نجات بدهید یک نفس را احیاء کردید و وقتی یک نفس احیاء گردید، ارزشی برای شما دارد که تمام عالم با آن قابل قیاس نیست.‌»

آیة الله العظمی نوری همدانی:
«از آنجا که مضرات مواد مخدر این بلای خانمانسوز از همه جهت روشن و واضح است، لذا حمل و نقل، خرید و فروش و تولید و توزیع آن به هر شکل که باشد مانند مصرف نمودن آن حرام است و ترک اعتیاد نیز لازم است و باید مبلغین محترم و کلیه کسانی که با توفیق خداوند در راه ارشاد و هدایت جامعه گام برمی دارند مردم جامعه را از مضرات این بلای بزرگ آگاه نمایند.‌»
-----------
پاورقی

1)اقتباس از جزوه فاجعه مواد مخدر و رسالت مبلغان، ستاد مبارزه با مواد مخدر.
2) وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدر، بروشور توزیع شده در مراسم روز جهانی مبارزه با مواد مخدر سال 1377.
3) مصاحبه دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر، دکتر هاشمی، روزنامه حیات نو، 24/6/81.
4) همان گزارش.
5) به آن بنگ، ماری جوانا، چرس، معجون، کیف، تاکروری، شایا، شارانگ، قانجا و... نیز گفته می‌شود که به تناسب لغات و فرهنگهای مختلف به این نامها شهرت دارد.
6) به گزارش جهانی کنترل مواد مخدر سازمان ملل، 2/141 میلیون نفر از جمعیت جهان حشیش مصرف می‌کنند.
7) بقره/195.
8) اداره کل مطالعات و پروژه‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر.
9) مؤمن/43.
10) مؤمن/28.
11) اعراف/31.
12) بنی اسرائیل/26.
13) مستدرک الوسائل، ج 3، ص 145.
14) همان.
15) همان.
16) المقنعه، ص 805.
17) جامع عباسی، ص 431.